NRC checkt: ‘Biljoen bomen doen tien jaar uitstoot teniet’

De aanleiding

Bomen zijn onze redding in de strijd tegen klimaatverandering, stelt de Britse ecoloog Thomas Crowther. Hij pleit voor herbebossing van de aarde op ongekende schaal. Volgens de onderzoeker, die de afgelopen weken veel aandacht kreeg in de internationale pers, is er nog plaats is voor 1,2 biljoen (1.200 miljard) bomen. Samen kunnen die circa 160 gigaton koolstof uit de lucht opnemen. De ingreep zou de wereld meer tijd geven om de transitie naar duurzame energiebronnen te maken. In De Telegraafzei Crowther: „Een biljoen bomen doen in één klap de totale wereldwijde uitstoot over tien jaren teniet.” Die uitspraken controleren we.

Waar is het op gebaseerd?

Crowther gaat niet in op specifieke vragen van deze krant, maar in de Britse krant The Independent zegt hij: „Er zit nu 400 gigaton [koolstof] vast in drie biljoen bomen. En als je dat opschaalt naar nog een biljoen bomen, kom je uit op honderden gigatonnen die worden opgenomen uit de atmosfeer – zeker tien jaar aan door de mens veroorzaakte uitstoot compleet uitgewist.”

En, klopt het?

Bomen leggen koolstof vast. Ze halen via fotosynthese CO₂ uit de lucht en zetten dat om in zuurstof en koolstofverbindingen. De zuurstof gaat terug in de atmosfeer, maar de koolstof wordt onderdeel van de boom. Ongeveer de helft van de biomassa van bomen bestaat uit koolstof.

We vragen het Eric Arets, onderzoeker bosecosystemen van Wageningen UR, hoeveel koolstof een gemiddelde boom vastlegt. Zijn antwoord, na beraad met collega’s: ongeveer 120 kilo. Crowther rekent met 130 kilo koolstof per boom. Arets: „Dat lijkt dus een realistische orde van grootte, ook gezien de grote variatie wereldwijd.”

Als je Crowthers gemiddelde omrekent naar de hoeveelheid CO₂ die uit de lucht wordt gehaald door een biljoen bomen kom je uit op ruwweg 490 gigaton CO₂. In 2017 waren de mondiale emissies van broeikasgassen gelijk aan 51 gigaton CO₂. Arets: „Je kunt dus stellen dat in een biljoen nieuw aangeplante bomen voor tien jaar aan door mensen veroorzaakte emissies vastleggen.”

De berekening klopt dus, maar bij de praktische uitvoerbaarheid van het plan zetten klimaat- en milieuwetenschappers hun vraagtekens. Waar laten we een biljoen bomen? Volgens Crowther kunnen ze worden aangeplant in bestaande bossen, parken en onvruchtbaar geworden landbouwgrond, maar dat wordt sterk in twijfel getrokken. Detlef van Vuuren, hoogleraar Milieustudies in Utrecht en onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving: „De hoeveelheid koolstof die kan worden vastgelegd is eindig omdat ruimte schaars is. De trend is nu dat we meer land nodig hebben om voedsel te verbouwen voor de groeiende wereldbevolking. Op een bepaald moment botst dit met het aanplanten van bomen.” We verliezen momenteel wereldwijd meer bos dan we erbij krijgen, zegt de hoogleraar. „Daarbij komt ook dat bossen op een bepaald moment volgroeid zijn. Daarom zal de oplossing altijd zijn om tegelijkertijd de emissies uit het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen.”

Arets merkt op dat de koolstof niet in één keer in die biljoen bomen zit. „De bomen moeten eerst geplant worden, wat al niet in heel korte tijd mogelijk is, en bovendien moeten ze dan ook nog CO₂ gaan verwijderen. Dat is een geleidelijk proces waar veel tijd overheen gaat – waarschijnlijk meer dan de tien jaar waarin die emissies plaatsvinden.”

Bovendien moeten die bomen in Crowthers plan blijven staan. Als ze gekapt worden of verbranden laten ze de opgeslagen koolstof weer los. Er bestaan dan weer wel methodes om bomen te verbranden, bijvoorbeeld in bio-energiecentrales, de vrijgekomen koolstof op te vangen en onder de grond op te slaan.

Ook Berien Elbersen, bosbouwexpert van Wageningen UR, heeft haar twijfels bij het plan. „Als je kijkt naar de grote herbebossingsprojecten in China en Afrika, dan zie je dat de snelheid waarmee het gaat erg tegenvalt. Dat komt vooral door onduidelijkheid over landrechten en te optimistische modellen over hoe bomen groeien in warme, droge gebieden. Overheden moeten heel doortastend optreden als ze willen dat zo’n groot project van de grond komt.”

Conclusie

Een biljoen bomen kunnen de totale wereldwijde CO₂-uitstoot over tien jaren compenseren. De praktische haalbaarheid om in relatief korte tijd een biljoen bomen te planten valt echter sterk te betwijfelen. We beoordelen de stelling als grotendeels waar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt