‘De maffiapraktijken’ in het hart van het ANC

„Dit boek staat vol leugens en propaganda. Breng zoveel mogelijk exemplaren. Maandag 15 april, 17.00 uur. Let’s burn it!’’

Het is dinsdagavond. Op hetzelfde moment dat deze oproep tot boekverbranding rondgaat op sociale media, stormen tientallen jongeren, sommigen in T-shirts van regeringspartij ANC een boekhandel binnen in Sandton, Johannesburg. Boeken worden op de grond gegooid, pagina’s verscheurd en de schrijver die deze avond had willen spreken, slaat op de vlucht.

Drie dagen daarvoor zit die schrijver, Pieter-Louis Myburgh, nog ontspannen achter een koffie en een croissant. Minder dan een maand voor de verkiezingen heeft hij met zijn boek Gangsterstate een bom gelegd onder de verkiezingscampagne van de partij die nu een kwart eeuw over Zuid-Afrika regeert.

In 330 pagina’s rekent hij af met de illusie dat met het ontslag van president Jacob Zuma vorig jaar een einde is gekomen aan de plundering van Afrika’s grootste economie die volgens voorzichtige schattingen meer dan 1 miljard euro heeft gekost.

Lees ook: hoe Jacob Zuma ten onder ging aan zijn eigen gulzigheid

Zijn belangrijkste waarschuwing: de corrupte krachten die Zuma zo lang in het zadel hielden, zijn een jaar later nog steeds actief in de regeringspartij.

Zuma werd door het partijbestuur van het ANC gedwongen af te treden na een reeks onthullingen over corruptieschandalen. Maar „de nieuwe dageraad”, die Zuma’s opvolger Cyril Ramaphosa beloofde is volgens Myburgh een holle verkiezingsleuze. „Zo ver ik nu kan overzien heeft Ramaphosa niet de controle over het ANC. We hebben tot nu toe geen enkele poging gezien de verantwoordelijken daadwerkelijk te vervolgen. Die nieuwe dageraad is hooguit een sprankje licht.”

Op de achterflap van zijn boek schrijft hij: ‘Zuid-Afrika is nog lang niet veilig.’

Ambassadeur van het Zuma-kamp

In Gangsterstate richt Myburgh zijn pijlen op de man die op het ANC-congres in december 2017 wordt gekozen voor de machtige positie van secretaris-generaal van het ANC: Ace Magashule, dan nog premier van de Vrijstaat provincie. „Ace Magashule is de invloedrijkste ambassadeur van het Zuma-kamp”, zegt Myburgh. Er wordt gefluisterd dat Magashule de nieuwe president van Zuid-Afrika wil worden, als Ramaphosa bij de komende verkiezingen slecht scoort. Myburgh zegt: „Mijn god, als je denkt dat Zuma slecht voor het land was…” Dan slikt hij zijn woorden in. „Ik denk dat ik het daar maar beter bij kan laten.”

Lees ook dit profiel over Matamela Cyril Ramaphosa

In zijn boek beschrijft hij hoe Magashule zich op zijn mars naar de top al decennialang bedient van leugens, vriendjespolitiek en maffiapraktijken die mensenlevens kosten. Het boek, ondertitel ‘de ontrafeling van Magashule’s web van corruptie’, beschrijft koffers vol contant geld waarmee zakenrelaties van Magashule worden afbetaald en een niet opgeloste moord op een politicus die zijn ambities in de weg staat.

Het begint allemaal als Magashule in 2002 minister van Landbouw in het provinciaal bestuur van de Vrijstaat-provincie wordt. Kort daarna gebiedt hij het personeel van de plaatselijke Landbouwschool al het vee te slachten, dat bedoeld is om jonge boeren de kneepjes van het veeteelt-vak te onderwijzen. Het vlees wordt vervolgens afgeleverd bij een regionale ANC-conferentie. Cadeautje van Ace.

Als het incident ter ore komt van toenmalig president Thabo Mbeki besluit hij Magashule onmiddellijk te ontslaan. Maar enkele jaren later laat Mbeki Magashule toch weer minister van Sport worden, omdat Mbeki diens steun nodig heeft in zijn race om het partijleiderschap van het ANC in 2007.

In plaats van Mbeki te steunen, steunt Magashule echter Mbeki’s rivaal: Jacob Zuma, die dan al wordt beschuldigd van corruptie. Zuma wint, Mbeki wordt afgezet. „Zuma beloofde hem het premierschap van de Vrijstaat in ruil voor zijn steun. Magashule wist: die Zuma zal mij nooit verraden”, legt Myburgh uit.

In zijn boek toont hij aan hoe de verlichte en duistere krachten in het ANC onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De corrupte ANC’ers en Ramaphosa die belooft tegen hen te strijden, ze zijn onafscheidelijk. Dat blijkt al op die 18de december 2017 tijdens het allesbeslissende ANC-congres, waar Ramaphosa tot partijleider werd gekozen. Er blijkt geknoeid te zijn met de stemmen voor de secretaris-generaal. Maar het Ramaphosa-kamp besluit zich niet te verzetten tegen de benoeming van Magashule, uit angst bij een hertelling ook de nipte overwinning van Ramaphosa te verliezen.

Plundering van staatsbedrijven

Na zijn benoeming tot partijleider en president stelt Ramaphosa direct een aantal onderzoekscommissies in die de corrupte praktijken onder zijn voorganger Zuma blootleggen. Ramaphosa belooft grote schoonmaak. In een gloednieuw gebouw aan Empire Road in Johannesburg hoort rechter Raymond Zondo nu dagelijks hoe ver de plundering van staatsbedrijven ging. De getuigenissen worden in het hele land uitgezonden op televisie.

De plundering werd geleid door de gebroeders Gupta, twee Indiase zakenvrienden van president Zuma, die hem fors betaalden in ruil voor invloed op aanbestedingen en kabinetsbenoemingen.

‘Commission of Inquiry into state-capture’, staat op de muur geschreven, terwijl de getuige achter twee flesjes water beschrijft hoe het corrupte netwerk van voormalig president Zuma en zijn bevriende premier Magashule in de Vrijstaat in elkaar stak. De getuige beschrijft hoe de Gupta-broeders hem een koffer met 2 miljoen rand in cash geld (125 000 euro) aanboden in ruil voor een contract in Magashule’s Vrijstaat. Hij getuigt ook hoe Magashule en Zuma’s zoon Duduzane maandelijks door de Gupta’s werden afbetaald.

De getuigenis onderstreept wat al in het boek van journalist Pieter-Louis Myburgh te lezen staat. De getuige aan het woord is een van de belangrijkste bronnen in zijn boek. De Gupta-broeders hebben sinds de komst van Ramahosa hun corrupte keizerrijk zien instorten. Maar de politici die van hun deals profiteerden, trekken nog altijd aan de touwtjes in de partij.

Nu de feiten zo naakt op straat liggen, staat president Ramaphosa op een tweesprong, denkt Myburgh. „De druk op Ramaphosa is overweldigend. Dit is een lakmoesproef voor Ramaphosa’s ANC. Als Magashule nu kan aanblijven, is duidelijk dat Ramaphosa niet serieus was met zijn belofte van een nieuwe dageraad en dat de verlichte krachten aan het verliezen zijn. Dat het ANC fundamenteel gecorrumpeerd is en de partij er niks tegen kan of wil doen.”

Penguin Books South Africa, de uitgever van het boek van Myburgh, laat op sociale media zien hoe aanhangers van Ramaphosa en Magashule de boekpresentaties verstoren:

Protestors getting more worked up, shouting at customers and attendees at launch that they must “Go! Go! Why are you prosecuting Ace Magashule? They can’t call us (k-word) anymore, now they call us corrupt!” #AceMagashule #GangsterState @PLMyburgh pic.twitter.com/4TivfP40sS

— Penguin Books SA (@PenguinBooksSA) April 9, 2019

Tito Mboweni, de minister van Financiën van Zuid-Afrika, onthield zich van commentaar op het boek van Myburgh:

I have read, studied and reflected on @PLMyburgh’s book. Given that it raises too many potential legal issues, I have elected not to publish my views. Go read it and make up your mind. Over and out.

— Tito Mboweni (@tito_mboweni) April 8, 2019