Hoofdredacteur Vrij Nederland wil verder zonder redactie

Ward Wijndelts, hoofdredacteur van Vrij Nederland (VN), wil zijn gehele schrijvende redactie ontslaan. Hij wil zelf blijven zitten, met twee ondersteunende krachten. Dat staat in een plan dat hij vorige week aan de redactie heeft voorgelegd. De redactie, die volgens de statuten beslissingsrecht heeft, moet zich nog over het plan uitspreken.

Zo bevestigen bronnen bij het opinieblad. VN heeft nu nog twaalf vaste krachten, van wie zes schrijvende redacteuren en een hoofdredacteur, samen goed voor 9,74 voltijdsbanen. Vorig jaar raakte VN een derde van zijn lezers kwijt, blijkt uit oplagecijfers van instituut NOM. De betaalde oplage zakte van 28.368 (2017) naar 18.964 exemplaren (eind 2018). Blijkbaar draait het blad te veel verlies.

Lees ook over de lancering van de vernieuwde VN vorig jaar: Vrij Nederland wordt beschouwender, geen relletjes meer

Wijndelts wil zelf niet reageren, maar vorige week zei hij tegen NRC: „In oktober heeft de uitgever me verteld wat de kaders zijn, en ik heb hierop een plan gemaakt om VN toekomstbestendig te maken.” Als het plan wordt aangenomen, wil uitgeverij WPG een half miljoen euro per jaar investeren. Uitgever Patrick Swart: „Het is geen geheim dat VN al jarenlang geen renderende titel meer is. Maar het blad is onlosmakelijk met WPG verbonden, en we blijven structureel investeren.”

Het plan van Wijndelts lijkt op de manier waarop andere tijdschriften eerder al inkrompen, zoals veel vrouwenbladen. HP/De Tijd, een opinieblad van vergelijkbare grootte, heeft helemaal geen schrijvende redacteuren meer. Critici van zo’n ‘romp-redactie’ zeggen dat het model minder goed werkt voor het bedrijven van onderzoeksjournalistiek. Freelancers zouden veel meer uren in onderzoeksverhalen moeten steken dan waarvoor zij betaald krijgen. Hoofdredacteur Wijndelts zei eerder dat zijn freelancers juist heel goed zijn in onderzoeksjournalistiek, met dank aan het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Opiniebladen in zwaar weer

Het opinieblad, opgericht als illegaal verzetsblad in de Tweede Wereldoorlog en in volle bloei als linkse vaandeldrager in de jaren zeventig en tachtig, heeft een roerige tijd achter de rug. Na een ‘burgeroorlog’ op de redactie over een nieuwe koers, werd het weekblad in 2016 een maandblad. Eind 2016 trad Wijndelts aan. Hij zette in op online uitbreiding en hield naar eigen zeggen tegelijk de hand op de knip.

In de statuten van Stichting Weekbladpers, eigenaar van WPG, staat dat zij als doel heeft om de linkse pers te beschermen, „in het bijzonder het sedert negentienhonderdveertig aanvankelijk ondergronds verschenen weekblad Vrij Nederland”. WPG geeft tijdschriften uit als Happinez, Voetbal International en Psychologie Magazine, en is moederbedrijf van uitgeverijen als De Bezige Bij, Zwijsen en Bruna. Volgens uitgever Patrick Swart heeft WPG een goed jaar achter de rug, boven verwachting. In mei volgen de jaarcijfers.

De meeste opiniebladen hebben het zwaar. In de jaren zeventig waren er veertien, nu nog maar vijf. Hun functie is overgenomen door de dagbladen en door online platforms als De Correspondent, Joop en GeenStijl. Elsevier is met afstand de grootste (betaalde oplage 63.000) maar heeft ook last van een snelle oplagedaling. HP/De Tijd (betaalde oplage 22.000) is ongeveer even groot als VN. De Groene Amsterdammer, ooit het kasplantje van het stel, is nu de enige die nog wekelijks uitkomt en die al jarenlang gestaag groeit (betaalde oplage 25.000). De Groene heeft twaalf redacteuren en zes ondersteunende krachten.