‘Wij, de PVV, zijn gevestigde orde geworden. Dat is kut’

Pim Fortuyn, Geert Wilders, Thierry Baudet. De PVV’ers beginnen steeds uit zichzelf over dat rijtje. De onderliggende boodschap: hun partijleider is niet langer de enige erfgenaam van Fortuyn.

De PVV-leider bezwoer afgelopen week dat zijn partij „een blijvertje” is, maar sommige oud-Statenleden van zijn partij twijfelen daar openlijk over. „Ik denk dat het binnen tien jaar afgelopen is met de partij”, zegt Han IJssennagger, die acht jaar voor de PVV in de Provinciale Staten van Utrecht zat. „Geert Wilders heeft het te vaak laten lopen. Hij heeft zich te vaak omringd met mensen die niet de capaciteit hadden om de partij voldoende gewicht te geven. Ik denk dat het momentum voor Geert Wilders voorbij is.”

Bij de Provinciale Statenverkiezingen vorige week was de PVV een van de verliezers. De partij van Geert Wilders werd voorbijgestreefd door nieuwkomer Thierry Baudet van Forum voor Democratie. Dat ligt gevoelig, want op belangrijke thema’s hebben Forum voor Democratie en de PVV dezelfde opvattingen: beide partijen zijn anti-immigratie en tegen dure klimaatplannen. Maar op dat laatste punt was het Baudet die alle aandacht naar zich toe wist te trekken. En PVV-stemmen, zo bleek uit kiezersonderzoek. Vanuit het niets komt Forum voor Democratie straks met dertien zetels in de Eerste Kamer, terwijl de PVV van negen zetels terug gaat naar zes. In vrijwel elke provincie verloor de PVV zetels: in totaal namen 25 PVV-Statenleden deze week afscheid.

Lees ook: Geert Wilders maakt een ‘diepe buiging’ voor Thierry Baudet

Het succes van Forum voor Democratie betekent de ondergang van Wilders, concludeert IJssennagger. „Het is niet zo van belang of het nu de PVV of Forum is dat de feiten op tafel legt. Voor Wilders is het nu voorbij. Als Thierry Baudet het goed oppakt, heeft hij de toekomst.” Baudet is „minder aanstootgevend” dan Wilders, vindt de 71-jarige IJssennagger, die zaterdag gaat trouwen en twee dagen later emigreert naar de Spaanse Costa Blanca. „Ik heb wel eens tegen Wilders gezegd: ‘Je bent een briljant voetballer, je hebt de bal veroverd, je bent aan de bal en wat doe je? Je geeft je tegenstander die op de grond ligt een trap na.’ Dat is zijn stijl. Onnodig schofferen. Uiteindelijk heeft hij zichzelf daarmee buitenspel gezet.”

‘Sherry is vlotter dan Geert’

Roland de Wit (61), vier jaar Statenlid in de provincie Zeeland, zat afgelopen week te lunchen met zakenrelaties toen de vier nieuwe Statenleden voor Forum voor Democratie binnenkwamen. Hij kon het niet laten, hij móést even kennismaken. Hoe teleurgesteld hij ook is dat hij zijn eigen baan als Statenlid kwijt is. „Prima mensen. Zij gaan het werk van Pim Fortuyn afmaken.” In Zeeland is de PVV gehalveerd, van vier naar twee zetels. De Wit, eigenaar van een incassobureau, spreekt van een „knappe prestatie” van FvD.

Thierry – hij spreekt het uit als ‘Sherry’ – Baudet is „wat vlotter” dan Wilders, zegt hij. „Hij heeft meer weg van Fortuyn. Mensen vinden Wilders vreemd, lang, blond en hard in zijn bewoordingen. Thierry lijkt aardiger en leuker, mensen denken dan: hij zal het wel beter doen.” Of De Wit nu overweegt om zich aan te sluiten bij Forum voor Democratie? „Nee zeg. Kijk, ik ben 33 jaar getrouwd. In die 33 jaar heb ik zo veel vrouwen voorbij zien komen van wie ik dacht: daar zou ik ook mee getrouwd kunnen zijn. Maar dan stap je toch niet over? Je gelóóft toch in iets!”

„Wij, de PVV, zijn gevestigde orde geworden”, zegt Jeffrey Rijken (34), die vier jaar in de Provinciale Staten zat in Zuid-Holland. Hij klinkt beteuterd: „Dat is kut. We hebben er alles aan gedaan om dat te voorkomen, voor de beeldvorming is het zo slecht. Forum voor Democratie is nieuw. Die partij moet zich nog bewijzen, maar de kiezer geeft ze het voordeel van de twijfel. De PVV hebben ze het voordeel van de twijfel al ooit gegeven.”

‘We hebben hard gewerkt’

Heeft de PVV te weinig gedaan met dat vertrouwen van de kiezers? Ze hebben wel enorm hun best gedaan, zeggen de Statenleden. Maar de kiezer heeft dat te weinig gewaardeerd. Han IJssennagger: „We hebben nooit de beloning gekregen voor ons harde werk.” Roland de Wit: „Wat voor politieke overtuiging je ook hebt, het is altijd sneu als je inspanningen niet worden beloond.”

Als hij terugkijkt is Hidde Heutink (25) „ongelofelijk trots” dat hij vier jaar in de Provinciale Staten van Overijssel actief was – eerst twee jaar als burgerlid en sinds 2017 als Statenlid. Hij kreeg steun voor een voorstel om ouderen die op een elektrische fiets rijden een veiligheidstraining aan te bieden - „prachtig als je echt iets bereikt”.

Jeffrey Rijken kreeg in Zuid-Holland de eerste PVV-motie in 3,5 jaar aangenomen: een onafhankelijk onderzoek naar mogelijke misstanden bij het warmtebedrijf Rotterdam. Roland de Wit van de PVV-Statenfractie in Zeeland deed zijn best het pontje in Sluiskil te behouden.

Maar teleurstelling ligt meer aan de oppervlakte dan trots. Echte macht, het provinciebestuur, zat er voor geen van deze PVV-Statenleden in. Dat lukte de PVV alleen korte tijd in Limburg, totdat de samenwerking met VVD en CDA in 2012 na een conflict stopte. Veel Statenfracties werden door andere partijen uitgesloten van samenwerking, onder meer door de ‘minder-minder’ uitspraken waarvoor partijleider Wilders werd veroordeeld (het hoger beroep loopt nog).

Lees ook: PVV-politici hoopten voor de verkiezingen nog op bestuursmacht.

Ad van Berkel (73), acht jaar (met een onderbreking) PVV-Statenlid in Drenthe, kan eigenlijk geen concreet succes noemen. Hoewel hij zelf „prettig contact” had met collega’s van andere partijen bleef samenwerking moeilijk. „Wij zetten meningen hard aan, maar hebben ons in Drenthe altijd netjes gedragen en nooit op de man gespeeld. We hadden veel zetels, dat wilden de kiezers, en toch hebben we nooit kunnen besturen. Ik vind dat jammer en heel gevaarlijk voor de democratie.”

Dannij van der Sluijs (55), senator en voormalig fractieleider van de PVV in Noord-Holland, had graag een bestuurszetel gehad, maar vindt dat zijn partij te makkelijk is uitgesloten. Van der Sluijs: „Ik begrijp dat niet. Het is toch niet goed voor de democratie als je een partij op één punt uitsluit. We doen goed werk in gemeenten en provincies, daar zitten vakkundige PVV’ers. Geert Wilders is niet de hele partij. Het is jammer dat dat te weinig is gezien. Een verlies voor de BV Nederland.”

Kneiterhard blijven knokken

Over hoe het nu verder moet met de PVV verschillen de meningen. Het ene Statenlid ziet het verlies als fataal, de ander wil niet van een nederlaag spreken. „Als je veelvuldig wereldkampioen schaatsen bent en er komt iemand die nét iets beter kan schaatsen”, zegt Roland de Wit, „kun je dan zeggen: waar is het misgegaan? Wilders heeft zich wel bewezen, alleen: mensen willen verandering.”

Hidde Heutink vindt het juist positief dat ‘rechts’ is gegroeid: „Ik bekijk het graag breder en dan is de opkomst van Forum voor Democratie goed nieuws. Ik zie dat wij ook nog altijd veel stemmen hebben gekregen, niet eens veel minder dan in 2015 [PVV Overijssel kreeg ongeveer 3.000 stemmen minder, red].” Dus nee, Heutink ziet geen reden voor een koerswijziging: „Er is nog steeds vraag naar ons geluid. We geloven erin.”

Bianca Boutkan, eigenaresse van hondentrimsalon Bella Cana en portretfotograaf, die vier jaar in de Provinciale Staten van Flevoland zat, weet zeker dat de PVV „kneiterhard” zal blijven knokken. „Wij zijn de PVV en blijven staan waar we voor staan.” Ook zij vindt niet dat de partij moet veranderen omdat FvD nu zo groot is. „Alles wat nieuw is, is mooi. Laten we eerst maar eens vier jaar afwachten wat Forum gaat doen. Komen ze hun beloftes na? Gaan ze samenwerken met andere partijen?” Als FvD het „verkloot”, zegt Jeffrey Rijken, „zullen de cijfers wel weer teruglopen”.

Voor Geert Wilders is na de PVV „geen ander leven weggelegd”, zegt Roland de Wit. „Het is een man die constant gedetineerd is, met die beveiliging. Hij heeft niet zo veel keuze, hij blijft tot het bittere eind doorgaan.”