Premier Nieuw-Zeeland: wel zacht, niet geitenwollensokkerig

Scepsis genoeg toen Jacinda Ardern premier van Nieuw-Zeeland werd. Ze was toen, in oktober 2017, pas 37 en de taak kwam min of meer toevallig bij haar terecht. Haar Labour-partij, waarvan ze pas drie maanden aan het hoofd stond, had de verkiezingen niet gewonnen en Ardern mocht alleen een coalitie samenstellen omdat het de centrum-rechtse Nationale Partij niet gelukt was.

Toen Ardern zich in korte tijd razend populair maakte bij liberalen wereldwijd – als een ‘anti-Trump’, een vrouwelijke Justin Trudeau, een feministisch boegbeeld, was daar weer die twijfel. Ardern stal de show, omdat ze moeder werd tijdens het premierschap en haar baby meenam naar de jaarvergadering van de Verenigde Naties, maar zou ze behalve symboliek ook inhoud hebben?

De afgelopen week heeft ze vriend en vijand daarvan overtuigd. Na de aanslagen in Christchurch, waarbij de 28-jarige Australiër Brenton Tarrant vijftig moskeegangers doodschoot, wordt Ardern geprezen om zowel haar daadkracht als de warmte waarmee ze het verwerkingsproces van het land leidt. Volgens The New York Times zou Amerika „een even goede leider” kunnen gebruiken.

Op de dag na de aanslag, die zij direct veroordeelde als terrorisme, kondigde Ardern aan dat Nieuw-Zeelands soepele wapenwetgeving zou veranderen. Vijf dagen later maakte ze het waar: donderdag verklaarde ze dat vanaf 11 april alle semi-automatische aanvalswapens en toebehoren verboden zijn. Eigenaren worden gecompenseerd.

Lees ook: In Christchurch zie je overal geweren – voor de jacht

Het verbod geldt maar voor 13.500 wapens, een fractie van de 1,2 tot 1,5 miljoen stuks in het land – op 5 miljoen inwoners. Maar het is meer dan iemand ooit heeft bereikt tegenover de machtige lobby van boeren en sportschutters. De oppositie en de boerenbond steunen de maatregel.

Nog zo’n actie: de opdracht aan de minister van Buitenlandse Zaken om in Turkije verhaal te halen over het optreden van president Erdogan. Die liet tijdens zijn campagnebijeenkomsten voor lokale verkiezingen beelden van de aanslag zien die Tarrant live via Facebook had uitgezonden. Hij zei erbij dat Turkije de schutter „op de een of andere manier” verantwoordelijk zal houden als Nieuw-Zeeland dat niet doet. Volgens Ardern moet de Turkse regering nu maar eens uitleggen waar dat over ging.

De meeste lof krijgt de premier voor de troost die zij de overlevenden biedt en de verbindende woorden die zij tot het land richt. Moslims voelden zich gekend toen Ardern daags na de aanslag met een hoofddoek om een bezoek aan nabestaanden bracht. Een tienermeisje kwam spontaan een knuffel bij haar halen toen ze kwam kijken op de school waarvan twee leerlingen waren omgekomen.

Zijn naam zal ze niet uitspreken

In een toespraak tot het parlement riep Ardern de bevolking op niet aan de waarden van Nieuw-Zeeland te twijfelen. De schutter had hun land niet voor zijn gruweldaad uitgekozen omdat haat, racisme of extremisme er gedijen, zei Ardern. „We werden juist uitgekozen omdat we daar niets mee hebben.” Ze verklaarde zijn naam nooit te zullen uitspreken, om hem niet de bekendheid te geven waarnaar hij op zoek is. Over de Nieuw-Zeelandse moslimgemeenschap zei ze: „Wij zijn één. Zij zijn ons”, en ze sloot af met het Arabische salam aleikum – vrede zij met u.

Over Ardern wordt gezegd dat er nooit een onaardig woord over haar lippen komt. Ze groeide op in een Mormoons gezin in een klein stadje. Haar vader was politieman, haar moeder werkte in de schoolkantine. Volgens haar moeder, in gesprek met The New York Times, legde Jacinda als zestienjarige caissière in de supermarkt het verschil bij toen een klant geld tekort kwam. In hetzelfde artikel zegt Ardern tegen het vooroordeel te vechten dat aardig zijn automatisch betekent dat je ook zwak bent.

Lees ook: Bijna iedere moslim in Christchurch heeft iemand verloren

Zo strijdt ze ook tegen vooroordelen over het moederschap. Na de Pakistaanse Benazir Bhutto in 1990 is ze pas de tweede wereldleider die een baby kreeg tijdens het premierschap. Ardern zegt het beeld van werkende moeders te willen „normaliseren” en niet gezien te willen worden als vrouwelijke premier, maar gewoon als premier. Haar partner, Clarke Gayford, is op zijn beurt een alternatief rolmodel voor jongens die opgroeien in een cultuur van bier, jacht en rugby. Hij presenteert het televisieprogramma Fish of the day, over sportvisserij, maar is vooral de hoofdverzorger van dochter Neve. Hij twittert over babypoep.

Vóór de aanslagen in Christchurch vond menig commentator dat Arderns zachtaardigheid en moralisme nog omgezet moeten worden in substantieel beleid, vooral op economisch vlak. Ze zou de neiging hebben moeilijke kwesties, zoals een belastinghervorming, te parkeren bij onderzoekscommissies. Voor stakingen van verpleegkundigen, basisschoolleraren en buschauffeurs die meer loon eisen, is nog geen oplossing. En het vertrouwen van buitenlandse investeerders is gekelderd sinds de premier vastgoedbezit van buitenlanders (Chinezen) aan banden heeft gelegd.

Ook op sociaal gebied is Nieuw-Zeeland niet het aardse paradijs dat toeristen en kijkers van de Lord of the Rings-films kennen. De cijfers van zelfmoord onder jongeren, huiselijk geweld en dakloosheid behoren tot de hoogste van de ontwikkelde wereld.

Dit alles wil Ardern in mei aanpakken met wat zij „’s werelds eerste welzijnsbegroting” noemt. Haar kabinet moet verder kijken dan economische groei en „succes herdefiniëren”, door bijvoorbeeld meer aandacht te geven aan de mentale gezondheid van de jeugd. Dit is niet geitenwollensokkerig, schreef Ardern in januari in een opinie-artikel, maar een doordachte economische benadering.

Eerst wacht haar nog de nasleep van de aanslagen: Facebook aanspreken op de livestream van de dader, de wapeninname regelen, onderzoek instellen naar extreem-rechtse groeperingen.