Rechtspraak bedreigd door falende modernisering en gebrek aan geld

Falende modernisering, een tekort aan professionele medewerkers en een gebrek aan financiële middelen bedreigen de rechtspraak in Nederland. Dat is de voornaamste conclusie van de Commissie Visitatie Gerechten die vandaag haar vierjaarlijkse rapport uitbrengt.

Het achterblijven van digitalisering van de interne processen, deels het gevolg van het falen van het innovatieprogramma Kwaliteit en Innovatie (KEI), is exemplarisch voor het stagnerende moderniseringsproces, aldus de commissie onder voorzitterschap van Joyce Sylvester. Het is samen met de personele krapte een van de oorzaken dat rechtszaken onnodig lang duren en de toegankelijkheid van de rechtspraak afneemt.

Diversiteit

Er is en structureel tekort aan rechters en het ontbreekt aan diversiteit in de samenstelling van gerechten. De meerderheid van de magistraten is vrouw. In het rapport staat dat slechts twee procent van de rechters een niet-westerse achtergrond heeft. De commissie vindt dat er moet worden gestreefd naar meer diversiteit. Omdat dit bijdraagt aan „breder gedragen rechterlijke beslissingen die daarmee winnen aan legitimiteit. Tegelijkertijd wordt zo de herkenbaarheid en representativiteit van de rechtspraak vergroot”.

De commissie constateert verder dat de Nederlandse rechtspraak nog steeds wordt geprezen om zijn integriteit en onafhankelijkheid. „Gelet op de omstandigheden waaronder rechters en medewerkers in de rechtspraak dagelijks moeten werken, is dit een bijzondere prestatie.”

Maar er moeten snel zaken worden verbeterd zoals digitalisering en een beter personeelsbeleid. „Het ambt van rechter zal aan gezag inboeten wanneer het tempo en de aard van de inspanningen en veranderingen ongewijzigd blijven. Dit raakt niet alleen het ambt van rechter, maar ook de samenleving als geheel.”

Kritiek op de Raad

Er is onder rechters veel kritiek op het eigen bestuursorgaan, de Raad voor de Rechtspraak. Dat leidt tot spanningen. Zo staat in het rapport: „Waar binnen de gerechten van de Raad voor de Rechtspraak wordt verwacht dat deze optreedt als verbindend boegbeeld en belangenbehartiger voor de rechtspraak, ervaren rechters en medewerkers de Raad voor de rechtspraak in werkelijkheid veeleer als een verlengstuk van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, dat zich hoofdzakelijk richt op het beheersen van de kosten van de rechtspraak”.