Private equity mengt zich steeds meer in de zorg

De Nederlandse zorgsector is opvallend aantrekkelijk voor investeerders. Private-equitypartijen staken er vorig jaar honderden miljoenen in. Deloitte telde 34 transacties, een derde meer dan in 2017, zo blijkt uit onderzoek van het accountants en adviesbureau naar fusies en overnames in de zorg, dat deze woensdag is gepresenteerd. Deloitte telde hierbij farma- en biotechnologiebedrijven niet mee.

Dat geld van investeringsfondsen dat naar de Nederlandse zorg vloeit kan gunstig zijn: meer geld voor innovatie, meer samenwerking en schaalvoordelen. Risico’s zijn er ook: waardevolle medische gegevens komen in handen van (buitenlandse) investeerders en soms komt de zorgaanbieder er bekaaid vanaf.

„Winst kan een groter belang krijgen dan het leveren van goede zorg, of het doen aan preventie”, zegt Jaap van den Heuvel, bestuursvoorzitter van het Rode Kruis Ziekenhuis in beverwijk en bijzonder hoogleraar Healthcare Management aan de Universiteit van Amsterdam. „Als het bij een bedrijf misgaat, dan gaat het slechts failliet. Maar in de zorg zijn risico’s groter.”

Het winstverbod in de zorg geldt alleen voor ‘intramurale’ zorg, zoals ziekenhuizen die leveren. Onder meer tandzorgketens, laboratoria, fysiotherapiepraktijken, apotheken en aanbieders van woonzorg zijn interessant voor private equity: ondernemingsfinanciering buiten de effectenbeurs om. Het zegt iets over de groeiverwachtingen voor de sector, zegt Richard Janssen, hoogleraar bestuur en management bij zorginstellingen aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit en Tilburg University. „Partijen kijken naar commerciële mogelijkheden. In deze tijd zijn ze met marges vanaf 1 procent al redelijk tevreden, omdat de rente historisch laag is.”

Omgekeerd hebben ook zorgaanbieders behoefte aan investeerders, valt Deloitte op. In de sector dient „slimmer en efficiënter gewerkt te worden, en er moet geïnvesteerd worden in innovatie en digitalisatie. Zaken waarbij investeerders bij uitstek kunnen ondersteunen.”

Ketenvorming

Een opvallende transactie van vorig jaar was de overname van Top Mondzorg door de Scandinavische investeerder Nordic Capital. Top Mondzorg is een tandheelkundige keten met meer dan tachtig klinieken en een half miljoen patiënten. De investeerder verzamelt bedrijven en ‘lijmt’ zo een internationaal concern aan elkaar. Top Mondzorg werd gebundeld met een Duitse branchegenoot in European Dental. Daarna werd Excent Tandtechniek gekocht, een Nederlandse keten van tandtechnische laboratoria waarbij zeshonderd mensen werken. Nordic nam daarbij ook een Zwitserse keten over met 22 klinieken.

De tandartsenij toont al langer ketenvorming. Deloitte laat in zijn onderzoek zien dat deze trend overslaat naar andere takken van zorg. De onderzoekers noemen fysiotherapie, ggz en huisartsen als voorbeeld. Zo nam de Nederlandse investeringsmaatschappij AAC Capital Partners vorig jaar Fysius over, een keten van 31 fysiotherapeuten. Het Nederlandse Bencis Capital Partners nam Medsen over, een keten met ruim vijftig apotheken. De investeerders willen geen uitleg geven over de plannen die zij hebben met deze zorgaanbieders.

De strategie van private equity is een onderneming lucratiever maken – door schaalvergroting of juist afstoten van onderdelen – en het bedrijf met winst doorverkopen. Die avonturen lopen lang niet altijd goed af. Zo kocht de Amerikaanse financier Advent in 2013 het Nederlandse Mediq, een farmaceutische groothandel en apotheekketen. Het bedrijf zou niet worden opgeknipt, zo luidde de belofte van Advent. Toch verkocht de investeerder de divisie apotheken. Daarnaast onttrok Advent nog eens honderden miljoenen euro’s aan het eigen vermogen van Mediq.

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) staat erbij en kijkt ernaar. Bij de toetsing op fusies en overnames toetst de toezichthouder alleen ‘procedureel. „Zoals of de cliëntenraad op de juiste manier is geïnformeerd, en de ondernemingsraad”, legt een woordvoerder uit. „We mogen niet toetsen op de gevolgen voor kwaliteit en betaalbaarheid van zorg of maatschappelijke vragen.” De NZa vindt wel dat er zo’n zorginhoudelijke toets zou moeten komen.

Dienstverleners

Behalve in zorgaanbieders heeft private equity ook interesse in ondernemingen die de zorg ondersteunen. Zoals ZorgDomein, een in Nederland ontwikkeld digitaal platform waar huisartsen elektronisch patiënten doorverwijzen naar de specialist. De Amerikaanse investeerder Levine Leichtman Capital Partners nam vorig jaar een belang van 35 procent in ZorgDomein. Daarna kwam er een ‘herstructurering’ van de tarieven. Ziekenhuizen klaagden over stevige prijsverhogingen. Bestuursvoorzitter Van den Heuvel van het Rode Kruis Ziekenhuis: „Dat stoort mij het meest: het beeld is dat er geen winst gemaakt mag worden in de zorg. Maar op bepaalde producten wordt schaamteloos verdiend.”

Private equity toont ook interesse in medische laboratoria. Zo kwam Medlon, een fusie van de klinische laboratoria van de Ziekenhuisgroep Twente en Medisch Spectrum Twente, in buitenlandse handen. Overnemer was Unilabs Diagnostics, dat deels wordt gefinancierd door private-equityfondsen. Ziekenhuis Bernhoven in Uden denkt er nu ook over zijn laboratorium te verkopen.

Hoogleraar Janssen maakt zich hier ernstig zorgen over en wijst erop dat laboratoria medische data verzamelen. „De overheid heeft een visie over Schiphol en daar hebben we het met z’n allen over. Terwijl cruciale onderdelen van de zorg intussen in handen komen van buitenlandse partijen. Er is geen doordachte visie over hoe het zorgstelsel het publieke belang dient, en hoe we dat willen beschermen.”