NRC checkt: ‘Uithoflijn is duurste tramlijn ter wereld’

De aanleiding

„De Uithoflijn is de duurste tramlijn van de wereld.” Dat zei bouwkundig ingenieur Wolfgang Spier eind vorig jaar in het MAX-radioprogramma Nieuwsweekend. Spier, oud-raadslid voor Leefbaar Utrecht, is tegen dure tramlijnen, omdat in Nederland daardoor altijd buslijnen verdwijnen. Daardoor neemt de reistijd gemiddeld toe.

Waar is het op gebaseerd?

De kosten zijn opgelopen tot zo’n half miljard euro, voor acht kilometer trambaan tussen Utrecht Centraal en de universiteitscampus. De Uithoflijn kost 65.000 euro per meter, zegt Spier, die een Excel-sheet opstuurt waarin hij dure lijnen op een rijtje heeft gezet.

En, klopt het?

Eerst de simpele som. De Uithoflijn kost 323 miljoen euro, plus 108 miljoen van het Rijk, plus een overschrijding van 84 miljoen. De 18 miljoen die er mogelijk nog bij moet, tellen we niet. Dit bedrag delen door de lengte van het traject brengt ons op 64.375 euro per meter, ruim 64 miljoen per kilometer.

Dan de moeilijke vraag. Is dit de hoogste prijs? Ter wereld?

De vraag op Twitter zetten levert een bombardement aan tips en waarschuwingen op. Drie opmerkingen. Eén: de verslaggever maakt geen uitputtende vergelijking van tramlijnbegrotingen, maar zoekt een lijn die de kilometerprijs overtreft. Twee: de vraag ‘wat is een tram’ blijkt een moeilijke metafysische kwestie, waar de oude Grieken nog een puntje aan konden zuigen. Is er verschil tussen ‘lightrail’, ‘tram’ of ‘sneltram?’ Bij hoeveel procent tunnel wordt een tram een metro? Die discussie is onbeslecht.

En drie: de vraag ‘wat tel je mee?’ heeft veel antwoorden. Ov-adviseur en ‘Mr. Lightrail’ Rob van der Bijl kan aan de telefoon zo negen elementen opnoemen die je wel of niet meetelt: kabels en leidingen, verbouwing van pleintjes, tekentafeluren, exploitatie. Voor zover mogelijk probeert de verslaggever exploitatie en onderhoud niet mee te rekenen. En, waarschuwt Harry Hondius, tramdeskundige en auteur voor vakblad Touringcar en Bus: kijk alleen in en rond Europa. Vergelijken met bouwen in een Angelsaksische of Aziatische cultuur, met totaal andere wetten en loonkosten, is ondoenlijk en nietszeggend.

Lees ook: Het duurste stukje trambaan van Nederland.

Dan de kandidaten. Het gesubsidieerde ‘ego-trambaantje’ in het Hongaarse geboortedorp van Viktor Orbán, dat in totaal bijna drie miljoen euro kostte, valt al snel af, net als de renovatie van de bijna drie kilometer lange Pöstlingbergbahn in het Oostenrijkse Linz, die 35 miljoen euro kostte. De Franse tramlijnen in Dijon en Besançon zijn – met een kilometerprijs van tussen 15 en 20 miljoen – al duurder, zo blijkt uit de publicatie Kostenkengetallen regionaal openbaar vervoer 2015, waarin kennisinstituut CROW voor de overheid de kosten van enkele tramlijnen op een rijtje zette. Nog duurder is de tramlijn in Manchester, door CROW omschreven als een project met „een hoge kilometerprijs”. Die kostte zo’n 25 miljoen euro per kilometer.

Maar kijk eens naar Parijs, zegt de Twittergemeenschap, want dat is een volgebouwde miljoenenstad met een neiging om alle aanpalende projecten onder het trambudget te schuiven. Zo kostte de uitbreiding van lijn 3 door Parijs 652 miljoen euro voor 14,3 kilometer – 46 miljoen per kilometer. Harry Hondius wijst naar de uitbreiding van lijn 2 door Parijs, 223 miljoen euro voor 4,2 kilometer – 53 miljoen per kilometer. „Maar dan heb je er ook een complete vierbaansweg bij die is veranderd in een boulevard met bomen.” Hoe je materiaalkosten bij een verlenging moet verrekenen, is onduidelijk.

Twee tramlijnen kunnen winnen. De eindeloos vertraagde en dure red line door Jeruzalem kostte omgerekend 920 miljoen euro voor 13,8 kilometer – 67 miljoen per kilometer, al is het misschien niet eerlijk de ingebouwde Calatrava-brug mee te tellen. En de gehate tramlijn door Edinburgh, die veel te laat afkwam door ruzie met de aannemer, kostte volgens de BBC uiteindelijk omgerekend 891 miljoen euro voor 14 kilometer, wat neerkomt op 64 miljoen euro per kilometer (exclusief exorbitante rentekosten die de lijn nog veel duurder maken).

Conclusie

Een grove vergelijking van tramlijnen die als prijzig bekendstaan, laat zien dat de Uithoflijn met 64 miljoen per kilometer tot de duurste behoort. De lijn in Jeruzalem is weliswaar nog duurder, maar daarin zit een dure brug. Met de reeds geplaatste kanttekening dat vergelijkingen moeilijk zijn, beoordelen we de stelling daarom als deels waar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt