Het bos is vogelvrij

Sinds zeven jaar kapt een aantal bosbeheerders in Nederland bospercelen kaal om vervolgens de bosbodem te bewerken en zo nieuw bos te laten ontkiemen. Dat idee komt van voormalig staatssecretaris Henk Bleker (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie), die meende dat er veel geld kon worden verdiend met de exploitatie van bossen.

Het is een slecht idee; door de kap van de bomen en de bewerking van de bodem daalt de hoeveelheid koolstof in bos en bodem. De koolstof vervliegt en belandt vervolgens in de vorm van CO₂ in de atmosfeer. En dat is weer slecht voor het klimaat.

Tegelijk met het bos worden ook al het tak- en tophout en de reeds spontaan opgekomen jonge boompjes afgevoerd. Maar juist die delen bevatten de hoogste concentraties mineralen. De afvoer is dan ook niets anders dan roofbouw.

Het bewerken van de bosbodem leidt tot afbraak van de organische stof in de bodem. Daardoor vervliegt niet alleen koolstof, maar spoelen bodemmineralen versneld uit en kan de bodem minder vocht vasthouden. Een driedubbele ramp die de vruchtbaarheid van de bodem doet dalen. Doordat ook het bodemecosysteem wordt vernield, komen er nauwelijks nieuwe mineralen beschikbaar voor jonge bomen – op bosgronden die toch al vaak arm zijn.

Kafkaëske situatie

Maar, zult u denken, het Nederlandse bos wordt toch beschermd door regels en wetten? Ja en nee. De regelgeving is op zich goed, maar er is een kafkaëske situatie ontstaan bij de toepassing. De wet Natuurbescherming bepaalt dat kaalkap en herbeplanting alleen mogen worden uitgevoerd als deze aan een door de minister goedgekeurde gedragscode voldoen. Zo wordt verantwoord bosbouwkundig handelen binnen de bepalingen van de wet gewaarborgd.

De meest recente gedragscode dateert uit 2010, de wet Natuurbescherming was nog niet van kracht. Die gedragscode is al enige jaren verlopen. De Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland onderhandelen al een tijdje over een nieuwe gedragscode, maar dat wil niet vlotten. In afwachting van een nieuwe code heeft de minister besloten dat de oude code voorlopig van kracht blijft.

Lees ook: Hoe Staatsbosbeheer zijn eigen draagvlak wegkapt

De oude gedragscode sluit niet aan bij wat in de huidige wet als verantwoord bosbouwkundig handelen wordt beschouwd. Met de verouderde gedragscode in de hand wordt het bos nu vernield. Het bos is vogelvrij.

Curieus, dat nogal wat bosbeheerders zo nonchalant met de wet omspringen. Nog curieuzer zijn hun beleidsplannen. Die mogen reppen over grote zorgvuldigheid als het om duurzaamheid, biodiversiteit en esthetiek gaat, eenmaal in het veld worden diezelfde plannen vergeten. Dan wordt er voorrang gegeven aan financieel gewin op korte termijn.

Grootschalige bosvernietiging

Het kan anders. Lang geleden oogstte men hout uit het bos zonder dat dit tot vernietiging van het bos leidde. Pas in de Middeleeuwen ontaardde het bosgebruik in grootschalige bosvernietiging. In de eeuwen daarna ontnam schapenhouderij de mogelijkheid voor nieuwe bosvorming. Zo’n honderd jaar geleden begon men met de aanleg van nieuwe bossen, die nu volgroeid beginnen te raken.

Er is geen enkele noodzaak deze bossen weer te vernietigen om vervolgens te beginnen aan een vorm van landbouw met bomen. Door bossen periodiek uit te dunnen in plaats van kaal te kappen, blijven de bossen in stand én plukken we er toch de vruchten van. Vruchten zoals hout, biodiversiteit, koolstofbinding en de mogelijkheid om ons te ontspannen.

Door gebruik te maken van de natuurlijke processen, en de intensiteit van het gebruik daarop af te stemmen, kan bos als ecosysteem duurzaam blijven behouden. Die aanpak heet natuurvolgend bosbeheer en biedt ons alles wat een bos in zich heeft. En dat is nou precies wat je van de beheerders van ons bos mag verwachten.

Correctie (4 maart 2019): In de inleiding van dit artikel werd de naam Rudy Rabbinge abusievelijk met een a op het eind gespeld. Dat is aangepast.