Kashmir: het eeuwige strijdtoneel

Opnieuw dreigen India en Pakistan af te stevenen op een gewapend conflict, en opnieuw staat Kashmir daarbij centraal. Drie oorlogen vochten de aartsvijanden al uit over de besneeuwde bergtoppen en diepe valleien die de regio kenmerken. Talloze aanvallen en tegenaanvallen volgden tussendoor. De verklaring daarvoor is even simpel als gecompliceerd: Kashmir raakt aan de kern van wat de twee landen ooit uit elkaar dreef.

Het conflict in Kashmir gaat terug tot 1947, het jaar dat voormalig Brits India uiteenviel in het seculiere India en het nadrukkelijk islamitische Pakistan. De Britten lieten het aan de lokale hindoeïstische prins Hari Singh om te bepalen bij welke van de twee landen hij Kashmir wilde laten aansluiten. Uit vrees dat de prins voor India zou kiezen – hoewel een meerderheid van zijn volk moslim was (en is) – bezette Pakistan delen van de regio.

Lees ook: Eerder deze maand reed een auto met explosieven in op een konvooi van paramilitairen in het door India bestuurde deel van Kashmir

Het had een averechts effect. In ruil voor militaire hulp koos Singh voor India. Bij die keuze weigert Pakistan zich tot de dag van vandaag neer te leggen. De eerste oorlog eindigde in 1949 met een formeel staakt-het-vuren rondom wat bekend is komen te staan als de line of control, een de facto grens van 700 kilometer die Kashmir ook nu nog in tweeën splijt: een deel dat door Pakistan wordt bestuurd en de rest door India. Maar beide landen claimen het geheel.

Dat leidde weer tot een oorlog, ditmaal kort, in 1965, en ook in 1999, toen beide landen zich inmiddels tot kernmacht hadden ontwikkeld.

Volksopstand

Een complicerende factor voor India is dat het verzet niet alleen van over de grens komt. Veel Kashmiri’s willen helemaal niet bij India horen: liever willen ze een onafhankelijke staat, of anders aansluiting bij Pakistan. In die toch al explosieve situatie hebben militante organisaties, met steun van het Pakistaanse leger, zich de afgelopen decennia gemengd.

Sinds eind 1989 is ‘De Vallei’ daarmee ook het toneel geworden van een volksopstand die eens in de zoveel tijd in alle hevigheid oplaait. Een hoge werkloosheid en de alomtegenwoordigheid van Indiase troepen hebben de Kashmiri’s in toenemende mate van India vervreemd. Het hardhandig optreden van paramilitairen tegen demonstranten – en hun gebruik van zogeheten pellet guns, wapens die een regen van kleine stukjes ijzer afvuren – hebben de woede verder aangewakkerd.

Meermaals heeft India geprobeerd het Kashmir-conflict met Pakistan te beslechten. Het dichtst bij een vreedzame oplossing kwam de toenmalige premier Atal Bihari Vajpayee, net als de huidige premier Modi van de Bharatiya Janata Partij, in 2001. Een overeenkomst met de Pakistaanse president Pervez Musharraf lag op tafel, maar deze werd op het laatste moment niet ondertekend.

Sinds in 2014 premier Narendra Modi aan de macht kwam, is vanuit India de toon weer verhard. In Pakistan beloofde de nieuwe premier Imran Khan vorige zomer zich te zullen inzetten voor vrede, maar hij ondernam vervolgens weinig.