‘Polen straks ingehuurd om Nederlands te geven’

Hans Bennis, secretaris van de Taalunie, voorziet dat er nog Polen ingehuurd moeten worden om Nederlands te doceren aan de middelbare school. Hij zegt dat naar aanleiding van de aangekondigde sluiting van de bachelor Nederlands (Literatuur en Samenleving) aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Het behoud van deze studie zou ‘financieel niet haalbaar’ zijn, aldus het faculteitsbestuur. Dit studiejaar zijn er slechts zes eerstejaars.

In Polen wordt nog wel „driftig Nederlands gestudeerd, net als in Duitsland en Jakarta”, zegt Bennis. Wereldwijd wordt aan 150 universiteiten het vak Nederlands gegeven door zeshonderd docenten. In Vlaanderen loopt het aantal studenten Nederlands ook terug maar lang zo drastisch niet als in Nederland. Studenten moeten daar naast Nederlands een andere taal kiezen. De VU heeft daar ook een tijdje mee geëxperimenteerd maar dat ging ten koste van de opleiding Engelse literatuur en samenleving. Die trekt nu wel genoeg studenten.

In Nederland blijven er nu vijf complete universitaire opleidingen Nederlands over. Voor het huidige studiejaar zijn er slechts tweehonderd eerstejaars ingestroomd. Dat is precies de helft van het aantal eerstejaars van zeven jaar eerder. Het totale aantal studenten taal en cultuur neemt dankzij de buitenlandse studenten wel toe.

Alleen de Engelstalige bachelor literatuur en samenleving blijft nog over, want die trekt nog wel studenten. Minister Ingrid van Engelshoven (OCW, D66) liet weten dat het ‘logisch’ is om „kennis, kunde en studenten te bundelen op één universiteit” als de animo laag is. De universiteit van Amsterdam blijft Nederlands aanbieden.

Lees ook: VU stopt na honderd jaar met de bachelorstudie Nederlands

Jijbakken

Tweede Kamerlid Paul van Meenen (D66) vindt dat de sluiting niet kan worden geweten aan de financiering door de overheid die een kleine opleiding onrendabel zou maken. „Besturen zouden hun begroting heel anders kunnen inrichten. Als ze dat niet willen, kan de medezeggenschap hen dwingen”, twitterde hij.

„Ik denk dat D66 medeverantwoordelijk is voor het huidige systeem. Het is iets te gemakkelijk om bestuurders van universiteiten te jijbakken”, zegt Johan Koppenol, hoogleraar zeventiende-eeuwse Nederlandse letterkunde aan de Vrije Universiteit. Hongaars en Portugees verdwijnen van de universiteit, terwijl in Hongarije en Portugal wel Nederlands wordt gestudeerd, zegt Bennis.

De VU houdt nog wel een master Nederlands voor leraren, een master Nederlandse letterkunde en een aantal minors. De vijf docenten werken deels al ook bij andere opleidingen.

Op de middelbare school is het vak Nederlands niet geliefd. „Het schoolvak Nederlands is voor een groot deel gekleurd door het eindexamen tekstinterpretatie. Eigen inhoud, literatuurgeschiedenis, nadenken over taal is naar de achtergrond geschoven”, zegt Marc van Oostendorp, hoogleraar taalkunde aan de Radboud Universiteit.

Hij haalde slechts een 7,5 voor het eindexamen vorig jaar. Ook andere deskundigen scoorden niet hoog. Het gaat om het beheersen van trucjes, is de kritiek.

„Nederlands wordt in het onderwijs aangewend als servicevak voor andere vakgebieden. Je leert hoe je een column moet lezen. Maar het vak is meer dan dat alleen”, zegt Bennis.

Een andere oorzaak van de neergang is de stijgende status van het Engels aan de universiteit en de geringe belangstelling voor het profiel cultuur en maatschappij. „Maar ik kan mijn studenten wel allemaal een baan garanderen”, zegt Koppenol.

Een nieuw pakket initatieven moet Nederlands en andere taalvakken helpen. Er komt een Raad voor Neerlandistiek, een Nationaal Platform voor Talen en een Deltaplan voor Talen tegen de teruglopende belangstelling voor talenstudies. De KNAW gaat aan de minister een advies uitbrengen over de studie Nederlands.

Naam: Lucas Kloosterboer

Leeftijd: 23

Studiejaar: 2

Vroeger wilde hij graag schrijver worden, daarom las hij heel veel, toch studeerde hij eerst aan het conservatorium. „Maar ik bleef me bezig houden met woorden”, zegt Lucas Kloosterboer. Daarom is hij nu tweedejaars literatuur en samenleving. „Het unieke aan de opleiding is de mix die we krijgen van taal en literatuur. Je krijgt bijvoorbeeld ook de geschiedenis van boeken. Dat is, denk ik, uniek in Nederland. Ik wilde eigenlijk meer de kant van taalkunde op, maar als ik het over zou doen, zou ik hier in ieder geval een minor komen doen.” Dat de opleiding stopt vindt hij jammer. „Ik snap het financiële argument, maar als student vind ik dat de universiteit niet genoeg waarde hecht aan de eigen taal.” Volgens hem ligt het dalende aantal inschrijvingen aan het onderwijs op de middelbare school en is het een landelijk probleem. „Iedereen vindt Nederlands een saai vak op school. Het hoeft niet alleen begrijpend lezen te zijn met multiplechoicevragen die zelfs neerlandici niet goed beantwoorden. De focus zou meer op literatuur kunnen liggen. Je kunt kritisch naar Harry Potter kijken en een vak creatief schrijven geven.” Zelf wil Kloosterboer inmiddels redacteur worden bij een uitgeverij.

Sarah Abdel-Aal

Naam: Lale Gul

Leeftijd :21

Studiejaar: 1

„Ik ben heel blij dat ik aan de laatste rit mee heb mogen doen”, zegt Lale Gul (21) als reactie op het nieuws dat de opleiding literatuur en samenleving, waaraan ze in september begon, gaat stoppen. „Maar ik gun het anderen ook, die vooral interesse hebben in literatuur, want daarop ligt aan de VU de focus.” Gul was altijd al goed in Nederlands en geïnteresseerd in literatuur. Het tekort aan docenten en de daarbij behorende kans op een baan gaven de doorslag in haar keuze voor deze opleiding. Dat haar studie zo weinig aanmeldingen krijgt, komt volgens haar doordat het redelijk onbekend is. „Er is niet veel promotie voor. Ik vond het door de lijst van bacheloropleidingen van de VU één voor één door te nemen.” Op de middelbare school vonden de mensen om haar heen Nederlands niet heel interessant als vak. Zelf is ze erg tevreden over de opleiding. „Ik heb eerst rechten gedaan maar daar was ik echt niet op mijn plek. Hier wel. De stof is superinteressant. We mogen veel boeken lezen en de docenten zijn enthousiast.” Ook de kleine klassen vindt ze fijn. „We zijn met een kleine club die elkaar steunt en we krijgen veel persoonlijke aandacht van docenten.”

Sarah Abdel-Aal

Naam: Cleo Berenbroek

Leeftijd: 27

Studiejaar: 2

„Je leert hier niet alleen letterkunde”, zegt tweedejaarsstudent Cleo Berenbroek (27), over haar opleiding Literatuur en Samenleving. „We krijgen literatuur vanaf de middeleeuwen tot nu. Zo leer je op een nieuwe manier naar de Nederlandse cultuur kijken”. Berenbroek is illustrator en maakte vaak werk dat te maken had met literatuur. Via de studie wilde zij zich daar meer in verdiepen. „Na een meeloopdag, merkte ik: dit is echt wat ik zoek.” Haar aanvankelijke doel, een illustrator worden met veel kennis over literatuur, is aan het veranderen. „Werken in een uitgeverij lijkt me inmiddels ook heel leuk. En weten dat ik altijd kan terugvallen op een baan als docent, is heel fijn.” Toen ze op een officiële bijeenkomst hoorde dat de opleiding ging stoppen, was ze verbaasd. „Ik ken veel mensen die houden van lezen en vind het jammer dat ze iets anders gaan studeren omdat ze meer kans denken te hebben op een baan, terwijl deze opleiding heel goed bij hen zou passen. Zeker als ze die baan dan niet vinden, zoals een aantal vrienden van mij overkomen is.” Ze had graag meer klasgenoten gehad, want „dat is toch een heel andere ervaring dan zo’n klein klasje. Ook al hebben we het heel gezellig.” Ze is wel „heel blij” met de opleiding. „Ik zou me zo weer inschrijven.”

Sarah Abdel-Aal