NRC checkt: ‘200.000 Londense paarden produceerden per jaar 5.000 ton mest’

De aanleiding

In de uitzending van dinsdag 29 januari van de tv-quiz Per Seconde Wijzer leidde presentator Eric Dijkstra zijn eerste vraag, over milieuvriendelijk vervoer, in met een bekende anekdote: „Rond 1900 was de paardenbus nog volop in gebruik. Dat betekende dat er in een stad als Londen zo’n 200.000 paarden waren om de bussen voor te trekken. Niet echt een schone vorm van openbaar vervoer want die paarden produceerden per jaar zo’n vijfduizend ton mest.”

Waar is het op gebaseerd?

Redacteur Bart Oenema, die de tekst schreef, weet desgevraagd niet meer waar hij het vandaan heeft. Hij dacht van een populair-historische site. „De vraag moet helemaal kloppen, maar zo’n inleidend verhaaltje moet gewoon leuk zijn. Het hoeven niet de beste bronnen te zijn.” Vermoedelijk is zijn bron het Nederlandse Wikipedia-lemma over de omnibus (paardenbus). Daarin staat: „Londen had in 1900 zo’n 200.000 paarden, waarvan 50.000 voor het openbaar vervoer. Zij produceerden 5.000 ton mest per dag.”

En, klopt het?

Het verhaal over de ‘paardenmest-crisis’ van eind 19de eeuw is populair onder hedendaagse columnisten en economen. Daarbij wordt vaak een artikel uit TheTimes van 1894 aangehaald: „Over vijftig jaar zal iedere straat in Londen begraven zijn in 2,5 meter mest.” Net toen de situatie onhoudbaar leek, werden de gemotoriseerde bussen en taxi’s geïntroduceerd, waardoor binnen een decennium vrijwel alle paarden van straat waren verdwenen. De laatste paardenbus stopte in 1911.

Columnisten en economen gebruiken het mestverhaal graag om hedendaagse kwesties, vooral de klimaatcrisis, te relativeren. Nu denken we dat het een groot probleem is, zo gaat de redenering, maar wie weet wat voor technologische sprong we morgen maken. Steven Levitt en Stephen Dubner gebruikten het bijvoorbeeld in hun boek SuperFreakonomics (2009).

De geciteerde voorspelling uit The Times blijkt nooit in de krant te hebben gestaan. In 1894 schreef de krant één keer over vuile straten, maar concludeerde dat het wel meeviel.

Hoeveel paarden had Londen eind 19de eeuw? De Britse econoom Ralph Turvey telde in zijn artikel Horse Traction in Victorian London in het tijdschrift Journal of Transport History (2005) 200.000 Londense paarden in 1893 die jaarlijks 2.135.000 ton mest produceerden. Dat is per paard een dagelijkse hoop van 29 kilo. Dit betreft echter de totale hoeveelheid paarden in de stad.

Schrijver William John Gordon meldt in The Horse-world of London (1893) dat er in dat jaar 2.210 bussen waren en 22.000 buspaarden. Gordon schrijft bijna niets over mest, en niets over een mestcrisis. Het enige probleem dat hij schetst, is dat de mest, mede door het overschot, niets meer waard was. Als we de berekeningen van Gordon en Turvey samenvoegen, komen we op 22.000 buspaarden, die jaarlijks 234.850 ton poep achterlieten.

Volgens landbouwkundig onderzoeker Izak Vermeij van de universiteit van Wageningen produceert een paard zo’n 25 tot 35 kg mest per dag, 10 ton per jaar – dat is in overeenstemming met de 19de-eeuwse cijfers. David van Doorn, onderzoeker paardenvoeding aan de Universiteit Utrecht, vindt dat echter „aan de hoge kant” vergeleken met de fecale output die hij waarnam in zijn verteringsonderzoek bij paarden. In de literatuur wordt volgens hem ongeveer 1 tot 3 procent van het lichaamsgewicht van het paard gerapporteerd, afhankelijk van de voeding. Van Doorn: “Je moet wel de kracht hebben om zo’n bus te trekken, dus ik denk dat het zware paarden waren, van zo’n 700 kilo.” Dat zou de dagopbrengst op maximaal 21 kilo brengen – 7,6 ton per jaar.

Conclusie

Per Seconde Wijzer stelt dat in 1900 in Londen 200.000 buspaarden rondliepen, die 5.000 ton mest per jaar achterlieten. Van dat jaar hebben we geen opgave, maar in 1893 waren er slechts 22.000 buspaarden, met 235.000 ton mest per jaar. Het mestcijfer van de quiz, dat neerkomt op 25 kilo per paard per jaar, is hoe dan ook veel te laag. De quizredactie heeft vermoedelijk de dagopbrengst met de jaaropbrengst verward, en het totale aantal paarden met de buspaarden. We beoordelen de bewering als onwaar.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt