De complottheorieën van Verleider George van Houts

George van Houts, acteur en theatermaker bij De Verleiders, houdt van prikken en choqueren. Zijn dochter Merel Pauw, was vroeger een groot fan van Wie is de Mol?, zegt ze. Maar George van Houts zag dat bij een opdracht een kandidaat van boven én van achter werd gefilmd. „Hij zei: dit is doorgestoken kaart, want de cameraman kan niet op twee plekken tegelijk zijn. Het is twee keer opgenomen. Ik kon daarna natuurlijk niet meer naar het programma kijken.” Een onschuldig voorbeeld, maar tekenend. George van Houts wil mensen ‘aanzetten tot nadenken’, zegt zijn regisseur Pieter Bouwman. Vrienden noemen Van Houts een ‘ethische kwajongen’, ‘stronteigenwijs’ en ‘iemand met een grote bek’.

De acteur lag eind januari samen met de andere Verleiders onder vuur na een uitzending van De Wereld Draait Door die ging over de nieuwe voorstelling #NiksTeVerbergen, die deze week in première gaat. Het theatercollectief van Van Houts, Pierre Bokma, Victor Löw, Tom de Ket en Leopold Witte wil de invloed van grote bedrijven op de maatschappij aankaarten. In die uitzending zeiden de acteurs dingen die volgens veel techjournalisten, de AIVD en zelfs de minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) niet klopten.

Dat was niet de eerste keer. NRC en ook andere kranten concludeerden eerder dat een aantal uitspraken bij hun vorige voorstelling Door de Bank genomen onjuist waren. Volgens Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie, moeten de beweringen van De Verleiders niet langs de wetenschappelijke of journalistieke ladder worden gelegd. „De kern van wat de Verleiders beweren is waar.”

Vooral Van Houts lag onder een vergrootglas. Dat kwam doordat hij vorig jaar ook in de uitzending van Pauw zat en daar vertelde over zijn voorstelling KomPlot waarin hij vraagtekens zet bij de officiële verklaring van de Amerikaanse autoriteiten over 9/11. Volgens zijn kompaan en vriend Tom de Ket heeft Van Houts een andere persoonlijkheid in de media dan in het normale leven. „Als hij in een talkshow zit, gaat hij provoceren en fantastische soundbites produceren. Dat doet hij hartstikke goed, al is het soms wat kort door de bocht. Soms denk ik wel eens: verdomme zeg, het wordt mij allemaal te hijgerig. Dan raak ik geïrriteerd.”

Tom de Ket en George van Houts maakten al geëngageerd theater voordat ze De Verleiders maakten, als cabaretduo Van Houts en De Ket. De rolverdeling was toen anders, De Ket was de activist van de twee. „Ik demonstreerde op straat tegen de oorlog in Vietnam en zat in het bestuur van de PSP.” Van Houts was de nuchtere. Met Pieter Bouwman vormde hij nog een ander duo, het humoristische programma Radio Bergeijk. Volgens Van Houts ‘de onderbuik van Nederland’. Bouwman: ,,Daar schrok hij wel eens van zijn eigen extreme uitspraken. Ik geloof dat hij in het begin wel wakker heeft gelegen van het gemak waarmee hij een radicale xenofobe racist kon spelen.’’ De Ket: ,,De omslag is bij George gekomen na zijn onderzoek over de banken in 2013. Daar is hij heel diep in gedoken. Inmiddels gaat hij in zijn denkbeelden veel verder dan ik.’’

Bedrijven die destabiliseren

Van Houts gelooft dat er bedrijven zijn die de wereld willen destabiliseren om daar geld aan te verdienen. Daar discussieert hij over met zijn dochters. „Een tijdje terug kregen de inwoners van Hawaï het bericht dat er een raket op weg zou zijn naar het eiland. Het bleek niet te kloppen. Mijn vader vroeg zich af: wat als er bewust paniek wordt gezaaid? Wat als het geen fout in het systeem was?”

Van Houts doet wat hij vindt dat theatermakers moeten doen: vraagtekens zetten bij de macht. Hij is groot fan van comedian George Carlin die op het podium vaak tekeerging over massamoord, verkrachting, oorlogen en corruptie, en theatermaker en Nobelprijswinnaar Dario Fo wiens leven in het teken stond van het uitdagen van de macht. Van Houts: „Theater en politiek moeten met elkaar verbonden zijn. Net zoals bij de oude Grieken. Op het forum werden politieke discussies gevoerd en in het theater werden dilemma’s over de macht uitgespeeld.”

Maar alleen voorstellingen maken is niet genoeg voor hem, Van Houts wil nu de wereld werkelijk veranderen. „Ik ben een radicale activist geworden’’, zegt hij. Dertig jaar lang was hij lid van D66, maar vorig jaar was hij lijstduwer bij de Piratenpartij Amsterdam. Bij de Stichting Ons Geld, die een nieuw geldsysteem bepleit waarin banken niet meer de scheppers zijn van het geld, werd hij bestuurslid. Hij zette zich jaren in voor een onderzoek naar de positie van banken in de maatschappij en schreef een boek over. Het onderzoek kwam er. De WRR publiceerde half januari een rapport. Volgens de andere Verleiders en Stichting Ons Geld was dat nooit gebeurd zonder de fanatieke inzet van Van Houts. „Al maak ik me geen illusies. Echt het systeem veranderen gaat nooit lukken. Het is David tegen Goliath. Maar nu ik zoveel weet, kan ik niet anders dan hiervoor strijden.”

Na zijn optreden bij Pauw vorig jaar over 9/11, vonden velen dat hij doorsloeg in zijn denkbeelden. Van Houts kreeg de opdruk ‘complotdenker’. De theatermaker zelf en zijn regisseur Bouwman hadden de ophef wel zien aankomen maar snappen die toch niet helemaal. Bouman: „Waarom zou George geen vraagtekens mogen zetten bij 9/11? Hij zegt niet: het zit zo. Maar er bestaat onderzoek waar uit blijkt dat het slim is om mensen met andere denkbeelden te labelen als complotdenker. Dan ga je op de hoop met de andere gekkies en neemt niemand je meer serieus.”

KomPlot zorgde voor onderlinge irritatie bij De Verleiders. De Ket: „George wilde eigenlijk dat we met De Verleiders een voorstelling over 9/11 zouden maken. Leopold [de Witte red.] en ik vonden dat een slecht idee. Het paste ten eerste totaal niet bij De Verleiders. 9/11 gaat niet over bedrijfsmacht en raakt Nederlanders niet direct. Daarnaast is 9/11 zo’n beladen onderwerp. Ik wilde natuurlijk niet onze credits verspelen. Ik ga ook niet zo ver als George.”

Dat Van Houts wordt weggezet als ‘gekkie’ doet hem niet zo veel. Sterker nog, kritiek lijkt voor Van Houts onderdeel te zijn van zijn gelijk. Van Houts: ,,De wereld stond ook op zijn kop toen Galileo vertelde dat de aarde om de zon draait en niet andersom. Wij kregen bij ‘Door de bank genomen’ ook veel kritiek omdat wij beweerden dat banken geld schepten, maar nu ligt er toch een WRR-rapport dat ons gelijk geeft.’’ Kritiek is ook zijn bescherming, legt hij uit. ,,In de geschiedenis zijn mensen die afwijkende uitspraken deden wel vaker op een gekke manier overleden. Al die buzz om mij heen, beschermt me.‘’

Zijn mede-Verleiders maken zich wel eens zorgen om zijn uitspraken. ,,De anderen zijn bang dat ik in handen val van de compleet gekken. Dat snap ik wel, het wemelt van de idioten op het internet. Er zijn echt waanzinnige complottheorieën: de aarde is plat, de maanlanding is eigenlijk nooit gebeurd en Elvis Presley Leeft. Je moet inderdaad oppassen om niet zelf door die waanzin meegezogen te worden. Eigenlijk is mijn dagtaak te bewijzen dat ik niet gek ben.’’