De vechtlust van KLM-topman Pieter Elbers is ook een valkuil

De handdruk van Pieter Elbers kent geen twijfel. Zijn begroeting is stevig, bijna pijnlijk. De handdruk sluit aan bij zijn postuur: breed, hoekig, een beetje gedrongen. Daarbovenop een vierkant gezicht. Hij oogt sterk, niet iemand om overheen te lopen. Eerder een worstelaar – denk aan Robin Williams in The World According to Garp – dan de hardloper die hij is. Zijn dienstplicht deed hij bij het Korps Mariniers. „Onverzettelijk” noemt zijn eerste leidinggevende bij KLM hem. „Dat maakt hem sterk, maar het is ook een valkuil.”

KLM-topman Pieter Elbers bevindt zich dezer dagen in het oog van de storm. Dinsdag spreekt de top van moederbedrijf Air France-KLM over zijn herbenoeming in april – als het onderwerp niet van de agenda wordt gehaald omdat er te veel rumoer over is. Ben Smith, topman van Air France-KLM, zou KLM minder zelfstandig willen maken, en Elbers willen vervangen voor een minder krachtige bestuurder. KLM-personeel voert onder de noemer #bluestormrising actie voor behoud van hun baas, met steun van het kabinet.

Lees ook: ‘Ben Smith is niet het makke schaap dat hij lijkt te zijn’

Onverzettelijkheid is een nuttige eigenschap voor iemand die weggeblazen dreigt te worden. Eerdere pogingen van het moederbedrijf om zeggenschap over te hevelen van KLM naar Air France-KLM wist Elbers tegen te houden. De keerzijde is dat onverzettelijkheid ook weerstand oproept. Elbers is geen man van concessies, en dat zet zijn positie nu waarschijnlijk onder druk.

Elbers inspireert KLM’ers graag door middel van citaten. Als motto voor zijn column op de personeelssite koos hij deze maand: „You have three choices in life: give up, give in, or give it all you’ve got.” Zelfs als het niet direct op de huidige machtsstrijd slaat, is het wel tekenend voor Elbers’ vechtlust.

Opgeklommen binnen KLM

Er is nog een factor die verklaart waarom Elbers op handen gedragen wordt door de ruim 30.000 werknemers, en tegelijk moeilijk ligt bij de leiding van Air France-KLM in Parijs. Elbers ís KLM.

Ben Swagerman, tot 2016 hoofd van de veiligheidsdienst van KLM: „Hij is de personificatie van het bedrijf. Een uitstekend boegbeeld.” KLM’ers koesteren het sentiment van ‘blauw bloed’ en de ‘KLM-familie’. Selfmade man Elbers past heel goed bij dat beeld. De juiste man op de juiste plaats.

Net als eerdere bestuursvoorzitters van KLM is Elbers – zijn voorganger Camiel Eurlings was een uitzondering – opgeklommen binnen het bedrijf. Miel Rügebregt, manager vliegtuigbelading voor intercontinentale vluchten, zag Elbers als 22-jarige in 1992 binnenkomen bij zijn afdeling op Schiphol. „Kader in opleiding heette dat toen. Pieter was een jongen met ongelooflijk veel enthousiasme. Hij was heel gretig om te leren, om mensen te begrijpen.” Vorige week kwam Elbers nog even langs bij Rügebregt, op een van zijn onaangekondigde ‘wandeldagen’ door het bedrijf.

Na drie jaar volgde een baan op het hoofdkantoor in Amstelveen bij de afdeling netwerkplanning. Tussen 2000 en 2005 was Elbers in Milaan, Athene en Tokio verantwoordelijk voor het Middellandse Zee-gebied, Japan en Korea. Hij leerde een beetje Japans, zoals hij eerder Russisch leerde. Elbers: „Taal geeft een goed inzicht in een land en de cultuur, het geeft flavor, dat vind ik leuk.”

Daarna was hij als senior vicepresident Netwerk & Allianties betrokken bij de toetreding van vier Chinese maatschappijen tot SkyTeam, de alliantie waar KLM deel van uitmaakt. Nog steeds is samenwerking met partners in landen als China, India, en Brazilië een speerpunt voor Elbers. In 2011 werd hij operationeel directeur. In oktober 2014, toen Eurlings door de commissarissen werd weggestuurd, nam Elbers de hoogste functie over.

Zijn grote prestatie is dat hij KLM binnen vijf jaar tijd heeft omgevormd van een kwetsbare naar een bloeiende onderneming. Kostenbesparingen en productiviteitsverhoging hebben geleid tot winstcijfers die steeds verder uitlopen op die van Air France. KLM’ers konden het mantra ‘Meedoen, Veranderen, Winnen’ wel dromen. Het ging niet zonder slag of stoot, er waren harde botsingen met vakbonden over de cao’s. Het staat de huidige steun, met de ondernemingsraad voorop, niet in de weg.

Lees ook: KLM is 100, maar feestelijk is het niet

Wim Kooijman, tot 2016 verantwoordelijk voor het sociale beleid bij KLM en de laatste jaren bij Air France-KLM, verklaart dat als volgt. „Elbers heeft een duidelijke, nuchtere visie. Mensen geloven hem, ze voelen zich niet besodemieterd. Hij is eerlijk, schuwt de confrontatie niet. Daardoor heeft hij een sterk vermogen om dingen gedaan te krijgen.”

Menneke uit Oss

De weg naar de top was niet vanzelfsprekend. Petrus Johannes Theodorus Elbers werd geboren in Schiedam, als oudste van drie jongens. Zijn vader werkte in een drukkerij, zijn moeder in een ziekenhuis. Toen hij tien was verhuisde het gezin naar Oss. Hij werd er geen Brabander door, zegt Elbers zelf, hij voelt zich niet verbonden met een bepaalde regio. Ook niet met Venlo, waar hij op zijn zeventiende op kamers ging wonen voor een studie logistiek management aan de Vervoersacademie. Tijdens zijn eerste baan bij KLM volgde hij een masteropleiding bedrijfskunde aan de Open Universiteit, later gevolgd door managementprogramma’s aan buitenlandse universiteiten.

Henk van den Heuvel, destijds docent aan de Vervoersacademie, herinnert zich Elbers als student. „Pieter was een menneke uit Oss. Hij viel op omdat hij zo jong was en omdat hij heel goed wist wat hij wilde. Hij was serieus, een stille kracht in de groep, gewaardeerd door de anderen.”

Serieus is Elbers gebleven. „Een totale workaholic. Hij werkt en leeft alleen voor KLM”, zegt een manager die anoniem wil blijven. Kooijman: „Met Pieter gaat het altijd ergens over. Flauwekul is niet de afdeling die bij hem past.” Elbers beaamt het. Voor hobby’s of vrienden heeft hij geen tijd, zijn werk is zijn leven. Ontspannen doet hij door ’s ochtends hard te lopen, drie keer per week en op reis elke dag. Zijn drie kinderen, jonge pubers, ziet hij weinig. „Het is de consequentie van deze baan dat je privéleven erbij inschiet. Het groeit en het went. Vraag me over twintig jaar maar of ik te weinig tijd aan mijn kinderen heb besteed”, zei hij eind 2015 in een blad van ondernemersvereniging VNO-NCW. Ben Swagerman vindt Elbers „een voortreffelijke manager”, maar gunt hem „meer humor en ontspanning”. „Hij is zakelijk en efficiënt, maar hij heeft niet een heel soepele stijl van communiceren.”

Is er dan echt niets frivools aan de KLM-baas? Oud-docent Van den Heuvel weet iets. „We hadden een keer een schoolfeest in een Chinees restaurant in Venlo. Komen Pieter en een vriend opeens met een grote tv binnenlopen. Ze keken in hun studentenhuis elke avond naar Goede Tijden, Slechte Tijden en dat wilden ze die avond niet missen.”