Filmfestival van Berlijn onderscheidt zich met vrouwen

Met de tragikomedie The Kindness of Strangers van de Deense regisseur Lone Scherfig is donderdagavond het filmfestival van Berlijn begonnen. De 69ste editie is de laatste onder leiding van directeur Dieter Kosslick, die het festival achttien jaar leidde. Hij kwam vorig jaar onder vuur te liggen toen de Duitse filmwereld hem een gebrek aan focus en scherpte verweet.

Vorig jaar schoot Berlijn in de roos met de openingsfilm Isle of Dogs van Wes Anderson. Die film is inmiddels genomineerd voor een Oscar. Eeuwige roem bij de Oscars ligt voor Scherfig niet in het verschiet. Met The Kindness of Strangers valt het festival helaas terug op Kosslicks bekende patroon van tamelijk bedroevende openingsfilms.

The Kindness of Strangers gaat over huisvrouw Clara (Zoe Kazan), die er op een dag vandoor gaat met haar twee zoontjes om te ontsnappen aan haar echtgenoot, een politieman die haar en de kinderen mishandelt. Ze zwerven dakloos door New York, waar ze hulp krijgen van ex-bajesklant Marc (Tahar Rahim), die een Russisch restaurant uitbaat, en de timide, goedhartige verpleegster Alice (Andrea Riseborough).

Het is niet onmogelijk om een vertederende, grappig bedoelde film te maken over ernstige thema’s als armoede, dakloosheid en kindermishandeling. Maar eenvoudig is dat zeker niet. Scherfig, die met films als An Education (2009), The Riot Club (2014) en Their Finest (2016) bewees een meer dan capabele regisseur te zijn, vertilt zich eraan. Bij eerdere films werkte ze samen met gerenommeerde scenaristen. Voor The Kindness of Strangers leverde Scherfig voor het eerst sinds Italian for Beginners (2000) zelf het oorspronkelijke scenario. De dubbelrol pakt niet gelukkig uit. De gebrekkige balans tussen komedie en drama leidt tot een onbestemde, weinigzeggende film.

Geen A-lijsters

Kosslick is zowel zakelijk als artistiek directeur van het festival. Hij krijgt liefst twee opvolgers: Carlo Chatrian, die afkomstig is van het filmfestival van Locarno, neemt de artistieke leiding over, de Nederlandse Mariette Rissenbeek wordt zakelijk leider. Onder Kosslick profileerde het festival zich vooral als een breed, toegankelijk publieksfestival. Maar hij had moeite om grote Hollywoodproducties aan Berlijn te binden. Oorzaak daarvan is ook dat ruim tien jaar geleden de uitreiking van de Oscars een maand is vervroegd: van eind maart naar eind februari. Dat maakte een einde aan de positie van Berlijn als een begerenswaardige etalage voor Amerikaanse kwaliteitscinema.

Dit jaar is dat niet anders. Hollywoodsterren zijn bijna niet te vinden op de rode loper in Berlijn. Alleen A-lijster Christian Bale komt om zijn Oscar-campagne kracht bij te zetten (hij is genomineerd voor een Oscar voor beste acteur voor zijn rol als vice-president Dick Cheney in Vice).

Van de drie Europese A-festivals – Cannes, Venetië en Berlijn – heeft Venetië nu de beste banden met Hollywood. Cannes heeft daar steken laten vallen. Maar Berlijn stapt zelfbewust in een andere omissie van de grotere Franse concurrent: het festival zet met deze editie de rol van vrouwelijke filmmakers duidelijk op de kaart.

Van de 17 films die meedingen naar een Gouden Beer, zijn er 7 geregisseerd door een vrouw. Het festival zegt te streven naar 50 procent. Venetië selecteerde vorig jaar slechts één vrouwelijke filmmaker voor de competitie (van 21 films). Cannes kwam niet verder dan drie (van de 21). Berlijn neemt duidelijk het voortouw.

Lees een interview met oeuvreprijswinnares Charlotte Rampling: ‘Een rol moet een ziel hebben’

Het festival organiseert naar aanleiding van #MeToo ook debatten en workshops over intimiteit, zowel voor als achter de camera. Het retrospectief van het festival is gewijd aan vrouwelijke filmmakers en kreeg als titel Selbstbestimmt. De oeuvreprijs gaat dit jaar naar coryfee Charlotte Rampling, die in 2015 nog in Berlijn voor haar rol in 45 years de prijs kreeg voor beste actrice. Juryvoorzitter is de Franse filmster Juliette Binoche.

Films waarnaar wordt uitgekeken in Berlijn: Mr. Jones van de Poolse Agnieszka Holland gaat over de hongersnood in Oekraïne in de jaren dertig als gevolg van de landbouwpolitiek van Stalin. Regisseur Fatih Akin is voor het eerst sinds hij de Gouden Beer won met Gegen die Wand (2004) terug in de Berlijnse competitie met zijn serial killer-film Der Goldene Handschuh. De Sundance-hit The Souvenir van Joanna Hogg gaat in Europese première. Van Zoya Akhtar, een van de weinige vrouwelijke regisseurs die een positie veroverden in Bollywood, zal Gully Boy te zien zijn en de Chinese grootheid Zhang Yimou laat het kostuumdrama One Second in première gaan.