Hoe Staatsbosbeheer zijn eigen draagvlak wegkapt

Ommezwaai in de Oostvaardersplassen. Jarenlang moest verhongering het aantal van de grote grazers reguleren. Nu heeft de politiek dat vervangen door afschot van ruim 1.800 overtollige edelherten.

Maar de berichtgeving daarover vertoont een opvallende witte vlek: de positie van Staatsbosbeheer als verantwoordelijk beheerder van het gebied. De dienst, die in opdracht van de rijksoverheid 260.000 hectare bos en natuurgebieden beheert, kwam jarenlang woorden tekort om de Oostvaardersplassen aan de man te brengen als Nederlands mooiste wildernisproject en internationale topnatuur.

Het provinciaal bestuur van Flevoland heeft aan deze idylle krachtdadig een eind gemaakt. Paradise lost. Staatsbosbeheer tapt nu uit een ander vaatje: „Staatsbosbeheer zal […] aan de slag gaan met de realisatie van het nieuwe beleid voor de Oostvaardersplassen.” Staatsbosbeheer is teruggefloten en staat onder curatele, maar maakt intussen weer goede sier met de publieke verkoop van vlees van de afgeschoten edelherten. De ambtenaren die het oude beleid moesten uitvoeren zijn overgeplaatst.

Lees ook: Is natuurlijk beheer mogelijk in drukbevolkt Nederland?

Staatsbosbeheer is een overheidsorganisatie die het beleid van rijksoverheid en provincies uitvoert. Niet passief; de dienst probeert – en niet altijd onterecht – dat beleid te beïnvloeden en als het even kan ook te bepalen. Bij de Oostvaardersplassen is dat uiteindelijk niet gelukt. En dat is maar goed ook want het had volledig uit de hand kunnen lopen, door de legitieme verontrusting en verontwaardiging van burgers verkeerd in te schatten. Men kan mensen jaren aan het lijntje houden, maar er komt een moment dat dat lijntje breekt. Boegeroep alom, maar het is in feite een gevolg van de rigide opstelling van Staatsbosbeheer zelf. De dienst blijft echter wijselijk buiten schot, de opstandige burger krijgt de schuld.

Houtkap als nieuw front

Heeft Staatsbosbeheer hiervan geleerd? Nee, zie het houtkapbeleid, dat een nieuw front lijkt te worden.

Lees ook: Staatsbosbeheer hoeft geen natuur meer te verkopen

Vanaf 2010, toen het kabinet-Rutte I aantrad, is Staatsbosbeheer door onverantwoordelijke bezuinigingen getroffen. De dienst tracht de inkomsten te vergroten door grootschalig hout te kappen in haar bossen. Door ook natuurbos als productiebos te beschouwen, en door kaalkap onder het mom van bosverjonging. Bosbouwkundig hoogst controversieel. Ook dit grote kappen stuit op een steeds breder verzet in de samenleving. Staatsbosbeheer heeft dit de afgelopen jaren zelf gevoed door zijn ontoegankelijke houding tegenover, en ja, dédain voor verontruste burgers.

In de woorden van een groep die zich al langer verzet tegen het grootschalig kappen van gezonde bomen in de Achterhoek: „Charmante, glossy boswachtsters” moeten critici minzaam afserveren. Zij schepen de burger af met nietszeggende mantra’s: „We werken aan steeds rijkere en mooiere bossen […]. We doen dat met vakmanschap, passie en vanuit een visie, dit jaar precies 120 jaar.”

Niet serieus genomen

De critici zijn vaak ontwikkelde mensen met oprechte zorgen voor het bos. Ze voelen zich niet serieus genomen. Comités en actiegroepen springen op als paddenstoelen in het herfstbos. Zo creëert Staatsbosbeheer zelf het verzet, dat zich inmiddels heeft uitgebreid over het hele land. Het zal de weg naar de politiek ongetwijfeld weten te vinden.

De politiek heeft Staatsbosbeheer gedwongen om te gaan ondernemen. Sindsdien gaat het prat op zijn verdiencapaciteit. Het laat zich echter gijzelen door bio-energiebedrijven en houthandel. De zakelijkheid lijkt nu haar ziel te verkopen.