Binnen drie uur een nieuwe baan

Rond twaalf uur begint het wachten. Met gespannen gezichten zitten de zestien sollicitanten in een zaaltje van de Belastingdienst. De hele ochtend is de tijd omgevlogen, nu kruipen de minuten plots voorbij. Ze zoeken afleiding in hun telefoon, staan op om een rondje te lopen, halen een kopje koffie, maken een praatje met elkaar. Nog even, niet meer dan een halfuurtje, en dan weten ze: mag ik de komende twee jaar aan de slag als fiscalist?

Bij je ontbijt nog geen sollicitatiegesprek gevoerd hebben en voor de lunch al weten of je mag komen werken als fiscalist: de Belastingdienst is in een bliksemtempo op zoek naar personeel. Sinds oktober 2018 jaagt het op 4.200 nieuwe werknemers: fiscalisten, maar ook IT-medewerkers en, vanwege de Brexit, douanebeambten. Binnen 15 maanden moeten al die krachten gevonden zijn.

Het is een personele bulk-operatie die zijn weerga in Nederland niet kent. De oorzaak: een relatief hoge uitstroom door een vergrijsd personeelsbestand én de onverwacht populaire vertrekregeling. Bij de Belastingdienst (ongeveer 28.000 werknemers) vertrokken de laatste jaren in totaal zo’n 6.500 mensen. Het was de bedoeling dat de organisatie zou krimpen – maar ook weer niet zó veel als nu gebeurde.

Het personeelstekort heeft er nu al toe geleid dat de Belastingdienst sommige taken niet goed kan uitvoeren. Afgelopen zaterdag schreef Trouw dat bijna 25.000 ‘risicovolle’ mkb-aangiftes zonder controle dreigen te worden goedgekeurd. Dat kan ervoor zorgen dat de staat miljoenen misloopt. De Tweede Kamer heeft maandag een debat aangevraagd met staatssecretaris Menno Snel (Financiën, D66).

Met een noodgang

Weer aan voldoende personeel komen is op de huidige krappe arbeidsmarkt extra lastig. De Belastingdienst tuigde de afgelopen tijd een eigen, snellere sollicitatieaanpak op. „Het was duidelijk dat het anders moest”, vertelt Dike Sialino, verantwoordelijk voor het ‘versnelde’ wervingsproces. Eerst konden er zo weken tussen het eerste sollicitatiegesprek en de beslissing zitten. „Maar dat was niet omdat er in de tijd per se iets specifieks moest gebeuren.”

Door de sollicitanten en 32 afdelingsleiders, wervingsadviseurs en psychologen in één keer samen te brengen op een verdieping van het kantoor in Utrecht, past het programma nu in een ochtend. Daarbij wordt volgens de Belastingdienst expliciet níét beknibbeld op de kwaliteit: de procedure wordt alleen in elkaar geschoven.

Inderdaad gaat het allemaal met een noodgang. Rond 9.00 uur komen op een dinsdagochtend zestien sollicitanten binnen. Ze krijgen een introductie, voeren twee gesprekken en worden daarna voorgelicht over de arbeidsvoorwaarden terwijl de selectieteams overleggen. De uitslag – gemiddeld mag de helft van de sollicitanten aan de slag – volgt rond het middaguur. Wie is aangenomen heeft twee dagen bedenktijd, bij uitzondering drie. Na de lunch herhaalt het hele proces zich weer. Week op vijf dagen per week, week af twee dagen.

Tijdens de introductie spreekt directeur ‘particulieren’ Marcel de Graaf een gespannen klasje met veelal jonge sollicitanten. Hij legt uit wat je kunt verwachten als je mag beginnen als fiscalist. Je begint direct met het beoordelen van bezwaarschriften en aangiftes. Je beslist zélf, en houdt ook zelf contact met de burger, die niet altijd blij is je aan de lijn te hebben. „Soms krijg je het verwijt waarom je niet achter Unilever aan zit.” Na twee jaar kan je doorgroeien, naar bijvoorbeeld de afdeling Toeslagen of Mkb. Als De Graaf klaar is met zijn verhaal worden de sollicitanten één voor één opgehaald voor de gesprekken.

Ambtenarenbestaan

Wie melden zich bij de Belastingdienst, waar de afgelopen jaren juist veel mensen weg wilden? Volgens de organisatie zelf gaat het bijvoorbeeld om mensen die niet tevreden zijn met de balans tussen werk en privé in de commerciële belastingwereld of om mensen die bij een klein fiscaal adviesbureau geen of trage doorgroeimogelijkheden zien.

Thomas van Houten, die deze dinsdag in de pauzes fungeert als vraagbaak voor sollicitanten, begon in september bij de Belastingdienst. „Ik zat bij een advieskantoor voorlopig tegen het plafond aan, maar wilde me wel verder fiscaal ontwikkelen.”

En dan zijn er ook nog mensen die zich simpelweg meer thuis voelen bij de overheid. Één van de deelnemers deze ochtend werkt op dit moment in de bankensector. De man wil niet met zijn naam in de krant omdat zijn huidige werkgever niet weet dat hij solliciteert. „In de bankenwereld zijn mensen tamelijk extravert. Het is een bepaald sociaal karakter.” Zelf zegt hij zich daar minder bij thuis te voelen.

Tot nu toe ligt de Belastingdienst op schema om de vacatures te vullen: het komende jaar moeten nog 3.450 van de 4.200 personeelsleden gevonden worden.

Iets na half één komt de jonge bankmedewerker grijnzend uit een kamertje naar buiten. Hij heeft net de uitslag gehoord: positief. Er is alleen nog even een kopietje nodig van zijn meegenomen diploma. Twee dagen bedenktijd had hij niet nodig, hij gaat binnenkort beginnen. „Het ging snel ja. Maar ik vind het goed geregeld, je zit maar kort in spanning.” Vanavond viert hij het meteen met familie, ze gaan samen uit eten. Achter hem wurmen zich dan alweer vijftien nieuwe gespannen sollicitanten een zaaltje in.