De invloed van online daten

Wat is de invloed van televisie op onze beleving van romantiek? Met die vraag vertrok communicatiewetenschapper Elisabeth Timmermans (27) in 2014 naar de Verenigde Staten, waar ze promotieonderzoek zou gaan doen. Maar eenmaal in Amerika kreeg ze een ander idee. Tinder was in opkomst en dat intrigeerde haar.

In eerste instantie stond ze er afkeurend tegenover: „Ik had het idee dat een ontmoeting via zo’n onpersoonlijke app minder echt zou voelen. Naar mijn mening verpestte het alle romantiek.”

Ook had de nieuwe app de reputatie dat het vooral om vluchtige seksuele contacten ging. „Maar dat had te maken met het feit dat vooral jongeren onder de 25 hem als eerste gebruikten. Dat is een groep die geneigd is te experimenteren met nieuwe communicatiemiddelen – en tegelijkertijd niet per se op zoek is naar een serieuze relatie.”

Maar Timmermans kwam in contact met jongeren die er heel anders mee omgingen. Zij vonden het interessant om mensen te spreken die ze anders nooit waren tegengekomen. Sommigen hielden daar zelfs een liefdesrelatie aan over.

Dat zette haar aan het denken en zo werd zij een van de eerste academici die uitgebreid onderzoek deed naar online daten. Ze onderzocht onder andere de vraag waarom mensen Tinder gebruiken. Haar onderzoek werd massaal online gedeeld en ruim duizend respondenten vulden de vragenlijst in. En ze kreeg een telefoontje van Elien De Caluwé, destijds postdoc aan de Universiteit Gent. „Ze was met een soortgelijk onderzoek bezig en nodigde mij uit om samen te werken.”

In 2017 promoveerde Timmermans op haar onderzoek. Maar ze vond het zonde dat al die informatie beperkt zou blijven tot een proefschrift, wat meestal niet buiten academische kringen wordt gelezen. Daarom startte ze een blog voor jongeren en besloot ook een boek te schrijven: Liefde in tijden van Tinder. De impact van sociale media op onze relaties. Begin februari verschijnt het bij uitgeverij Lannoo.

Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste is gericht op de sociale media als seksuele en relationele story teller. Deel twee gaat over virtueel verliefd worden en alles wat bij datingapps komt kijken, bijvoorbeeld het afspreken met onbekenden. Het derde en laatste deel is gericht op mensen die een relatie hebben – en welke rol sociale media daarin kunnen spelen. Het boek is een combinatie van wetenschappelijk onderzoek, interviews en persoonlijke ervaringen.

Online dating is erg populair en inmiddels zelfs gangbaar geworden. Toch is dat geen garantie voor liefde, weet Timmermans. Mensen die datingapps alleen kennen van horen zeggen, denken dat online daten heel makkelijk is, zegt ze. „Bijna alsof je als een kind in een snoepwinkel staat. Maar mijn onderzoeken tonen aan dat online dating zeer frustrerend kan zijn. Zo reageert de helft van alle matches niet op een berichtje. Of mensen verdwijnen na een leuk gesprek zonder iets te zeggen.” Ook worden er soms snel seksuele avances gemaakt. Uit Timmermans’ meest recente studie blijkt dat 20 procent van de ondervraagde gebruikers zelfs al een relatie heeft.

Spelelement

Je kunt je afvragen, zegt Timmermans, „in hoeverre de makers van een datingapp willen dat we slagen in de liefde. Elke exclusieve relatie betekent dat ze twee gebruikers kwijtraken.”

Het spelelement is daarom op zo’n manier ontwikkeld dat het een verslavende werking heeft, zegt ze. „Je ziet honderden, zo niet duizenden potentiële partners voorbijkomen. Dat heeft invloed op hoe wij met een nieuwe date omgaan. Het is veel vrijblijvender dan bij vroegere generaties.”

En als er dan toch een relatie ontstaat, dienen zich nieuwe uitdagingen aan die een direct gevolg zijn van sociale media. Waar vroeger een liefdesrelatie bekend werd door voorzichtig hand in hand over straat te gaan, of een verlovingsring als het serieuze dimensies aannam, brengt het digitale tijdperk nieuwe rituelen en bijbehorende etiquette mee. We veranderen onze Facebook-status van ‘single’ naar ‘in een relatie’. Er worden romantische foto’s gedeeld op Instagram of middels een ondubbelzinnig hartje op ons Twitteraccount wordt naar die nieuwe vlam verwezen.

Maar wat als van een stel de een ‘Facebook official’ wil gaan en de ander dat niet ziet zitten? „Tegenwoordig heeft bijna iedereen een online identiteit. De één vindt privacy heel belangrijk, terwijl de ander zo veel mogelijk deelt. Als jij en je partner daarin verschillen, kan dat voor een groot conflict zorgen binnen de relatie.”

Datingapps leiden zeker tot heel wat frustratie en zijn niet geschikt voor iedereen, maar er zijn ook succesverhalen

Elisabeth Timmermans

Geen erkenning krijgen als ‘de partner van’, je liefje niet mogen taggen op foto’s of geen likes krijgen van degene die je leuk vindt, kan onzekerheid en twijfels aanwakkeren. „Uit het online gedrag van je partner worden soms voorbarige conclusies getrokken, die we betrekken op onze relatie. Dat zijn problemen waar we ons twintig jaar geleden niks bij voor konden stellen en waar vooral jongeren gevoelig voor zijn.”

Uit een recente studie van de Amerikaanse Northwestern University blijkt dat hoe meer mensen hun relatie online delen, en in hoe fraaier daglicht ze die relatie stellen, hoe onzekerder ze eigenlijk over hun relatie zijn. Kennelijk worden de innige foto’s of romantische teksten op sociale media gebruikt ter compensatie en ontkenning van iets dat ontbreekt binnen de relatie. „Er wordt een beeld gecreëerd van hoe we het graag zouden willen zien, maar dat in werkelijkheid ver van de realiteit ligt.”

En dan blijkt dat dat romantische beeld ook een negatief effect heeft op de volgers die het te zien krijgen. En opnieuw zijn het vooral jongeren die daar tegenaan lopen. Twee Britse gezondheidsorganisaties onderzochten hoe schadelijk sociale media voor mensen tussen de 14 en 24 kan zijn. Daaruit blijkt dat ze onzeker worden over hun uiterlijk, ze zich sneller eenzaam voelen of last krijgen van depressieve gevoelens.

Volgens Timmermans komt dat voornamelijk doordat sociale media mensen aansporen zich met anderen te vergelijken. „Als we zien dat onze relatie niet dezelfde chronologie volgt als die van andere Facebookvrienden, kan dat vragen oproepen: wat is er mis met mij of met mijn partner? Zelfs als er feitelijk geen problemen zijn.”

Tijdverdrijf

De vraag die Timmermans het langst bezighield was waarom we eigenlijk datingapps gebruiken. Verrassend genoeg is de grootste motivatie tijdverdrijf, onszelf amuseren. Op nummer twee staat nieuwsgierigheid, gevolgd door nieuwe vrienden maken. Het krijgen van een liefdesrelatie staat op nummer vier. Seks staat pas op de elfde plaats, al is de vermoedelijke verklaring daarvoor dat gebruikers liever niet toegeven dat ze om die reden de app gebruiken. „Dat we Tinderen om nieuwe vrienden te krijgen is een typisch millennial-antwoord. Het zijn vaak studenten die graag in contact willen komen met andere singles, maar niet de nadruk willen leggen op een relatie, noch op sekscontact.”

In de afgelopen drie jaar heeft Sofie Rozendaal met zeker 35 mannen afgesproken, wat doet dat met je? Lees ook: Elke keer tegenover een andere man: ‘Al dat daten heeft mij veranderd’

Timmermans heeft haar aanvankelijke scepsis laten varen. „Datingapps leiden zeker tot heel wat frustratie en zijn niet geschikt voor iedereen. Maar er zijn succesverhalen. Dat bewijzen de koppels die nu getrouwd zijn of een kind verwachten. Voor hen is Tinder de vroegere ‘gemeenschappelijke vriend’ die ze aan elkaar voorstelde.”

Timmermans vindt het belangrijk dat gebruikers meer leren over de processen die schuilgaan achter datingapps. Zowel de psychologische als de algoritmes. „Het fenomeen gaat niet verdwijnen en hoort echt bij deze tijd. We kunnen er dus maar beter zo goed mogelijk mee om leren gaan.”