Geen May, Macron en Trump in Davos: de lege stoelen bepalen de agenda

Ongeveer 3.200 mensen nemen deze week de moeite naar een Zwitsers bergdorpje te reizen waar het ijzig koud is. Ondernemers, politici, academici, journalisten – en een handjevol sterren, van het kaliber Matt Damon, de Amerikaanse filmacteur. Ze verstoppen de wegen en ze hebben de woningprijzen op Airbnb opgejaagd tot een gemiddelde van 2.800 euro per nacht en de hotelkamers tot 900 euro per nacht, aldus een onderzoekje van de vastgoedspecialist van de Financial Times.

Het jaarlijkse World Economic Forum (WEF) is zo’n bijeenkomst waar iedereen die iets is, bij wil zijn. Dat is al jaren zo. De conferentie trekt ook mensen die graag iets willen worden. En mensen die ooit iets zijn geweest. Veertig leiders van internationale organisaties, 65 regeringsleiders en 300 ministers komen langs.

Maar dit jaar gaat het vooral om wie er niet zijn.

De Franse president Macron kon niet komen, onder andere omdat hij in debat moet met de ‘gele hesjes’. De Britse premier May kon niet komen omdat de wens het VK los te koppelen van de EU haar land tot op het bot verdeelt. En de Amerikaanse president Trump wilde niet, omdat hij met de Democraten overhoop ligt over de grensmuur en de federale overheid al een maand gedeeltelijk gesloten is. De Chinese leider Xi Jinping ontbreekt eveneens.

Er is ook kritiek op de jaarlijkse Davos-bijeenkomst. Schrijver Anand Giridharadas: 'Editie 2019 had afgelast moeten worden'

Lege stoelen

De lege stoelen in Davos zijn meer dan een teleurstelling voor de organisatie. De lege stoelen zijn de agenda.

Het WEF is de jaarlijkse markt voor mensen die vorm geven aan de globalisering en daar zelf in veel gevallen niet bepaald slechter van zijn geworden. Het is dé plaats waar het bedrijfsleven en politiek elkaar ontmoeten. Op ‘de berg’, zoals ze het hier noemen, werd altijd de liberale gospel gepredikt: vrijhandel, weinig overheid, internationale regels en internationale arbitrage om de grensoverschrijdende stroom van goederen, diensten én winsten zo min mogelijk te hinderen.

De stoelen zijn leeg omdat er kritiek is op dat model. De gele hesjes hebben uiteenlopende grieven en lopen te hoop tegen de elite in Parijs. De Brexiteers willen de controle heroveren op een internationaal verband waarin ze zich niet thuis voelen, in de veronderstelling dat ze alleen beter af zijn. In de VS regeert een president die uitgroeide tot de hoop van mensen die zichzelf als slachtoffer zien van de internationale economie. Hij wil die achterban een gevoel van bescherming bieden door een muur te bouwen die immigranten moet tegenhouden.

Veel kritiek op open systeem

Er is veel kritiek op dat open internationale systeem en dat is ze in Davos niet ontgaan.

Klaus Schwab, de Duitse directeur en oprichter van het WEF, draaide er in zijn vooruitblik op editie 2019 niet omheen. Je moet, zegt hij, twee begrippen goed uit elkaar houden: globalisering en globalisme. Het eerste is een economische ontwikkeling die mogelijk is dankzij technologische vooruitgang. Dat kun je niet terugdraaien, dat is een feit. Het tweede is een verhaal. „Globalisme is een ideologie die de mondiale neoliberale orde boven nationale belangen verheft”, schreef Schwab. „Niemand kan ontkennen dat we in een geglobaliseerde wereld leven. Maar of ons hele beleid ‘globalistisch’ moet zijn is zeer discutabel.”

Globalisering, zegt Schwab, heeft meer winnaars dan verliezers opgeleverd. Het is tijd nu stil te staan bij de verliezers. „Wat we nodig hebben is een ‘re-moralisering’ van de globalisering. Daar kun je cynisch over doen. Maar laten we eerlijk zijn: in 2019 staan we op een kruispunt in de geschiedenis.”

Volg de ontwikkelingen en discussies tijdens Davos op ons weblog

Vertrouwenskloof groeit

Onderzoek dat aan de vooravond van de bijeenkomst werd gepresenteerd, onderstreept dat de kloof tussen elite en burgers groter wordt. The informed public heeft niet alleen meer vertrouwen in de toekomst dan de rest, de vertrouwenskloof wordt ook fiks groter. Slechts 20 procent van de 33.000 ondervraagden in 27 landen zegt dat het huidige politieke en economisch systeem goed voor ze is – 70 procent zegt dat er zaken moeten veranderen.

Opvallend in het onderzoek is ook het economische pessimisme in het Westen. In de VS, Japan en West-Europa denkt een meerderheid van de ondervraagden over vijf jaar slechter af te zijn dan nu.

Er was ook een sprankje goed nieuws. Het WEF onderzocht de animo van het publiek om te komen tot internationale oplossingen. Wereldwijd is het geloof in internationale samenwerking en het multilaterale systeem nog steeds vrij groot. 76 procent van de ondervraagden in een opinie-onderzoek zegt dat het heel belangrijk is dat landen samenwerken aan een gemeenschappelijk doel.

Wel zijn er aanzienlijke verschillen per regio. In Zuid-Azië en delen van Afrika staat 88 procent van de ondervraagden achter samenwerking. In de VS is dat 70 procent, in West-Europa slechts 61 procent. Gevraagd of hun land ook de verantwoordelijkheid heeft andere landen te helpen, zegt 61 procent van de Amerikanen en 63 procent van de Europeanen ‘ja’.

Het centrale thema van Davos 2019 is Globalisering 4.0, een deftig etiket voor een nieuw hoofdstuk in de wereldeconomie gedreven door technologische doorbraken. Het gaat er ondermeer om in dat nieuwe systeem de winsten beter te verdelen en duurzaamheid te waarborgen, stelt organisator Schwab.