‘Deze plek is met de Holocaust verbonden’

Dirk Mulder haalt even diep adem. Natuurlijk, als directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork kent hij alle gevoeligheden, weet hij hoe beladen de plek is. Maar, zegt hij na een korte stilte, „deze reacties hebben me toch wel verrast.”

De afgelopen dagen ontstond flinke ophef over het plan een benefietloop voor vluchtelingen in het kamp te laten beginnen. Tijdens de Nacht van de Vluchteling lopen jaarlijks duizenden mensen een wandeltocht om geld op te halen voor Stichting Vluchteling. Een van de tochten zal dit jaar van Westerbork naar Groningen lopen, een afstand van veertig kilometer.

De aankondiging van het evenement op 15 juni leidde tot felle kritiek. Smakeloos, noemden mensen het evenement op sociale media. Schandalig, schreef Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet op Twitter.

Ook het Centraal Joods Overleg, koepelorganisatie van joodse organisaties, heeft kritiek op de locatie van het evenement. „Vluchtelingen hebben binnen de joodse gemeenschap een bijzondere positie”, zegt voorzitter Eddo Verdoner. „Maar deze plek is zo verbonden met de Holocaust, dan lijkt het of je dat met ander leed vergelijkt. Het doel steunen wij, maar dit is ongelukkig en onverstandig.”

Westerbork is als locatie bewust gekozen, zegt directeur Dirk Mulder. Dit jaar is het precies tachtig jaar geleden dat het kamp in 1939 door de Nederlandse regering werd gebouwd om Joodse vluchtelingen uit Duitsland op te vangen. In 1942 werd de plek door de Duitse bezetter in gebruik genomen als doorvoerkamp richting concentratie- en vernietigingskampen. In totaal werden ruim 100.000 mensen, voornamelijk joden, vanuit Westerbork per trein gedeporteerd.

Mulder: „365 dagen per jaar staat het herdenken van de Holocaust centraal. Maar soms besteden we óók aandacht aan een andere functie die het kamp heeft gehad.”

Sobere start

Als voorbeeld noemt hij de rol die Westerbork na de oorlog kreeg als woonoord voor Molukkers. „Je kunt moeilijk tegen hen zeggen dat het niet ook hun plek is.” Activiteiten, zegt hij, moeten wel passen bij de plek. De vluchtelingenloop zal er een stuk soberder starten dan elders, zonder feestelijkheden en zonder startschot.

„Was het maar een vluchtelingenkamp gebleven!”, zegt Verdoner. „Dan was dit een uitstekende plek geweest. Maar Westerbork heeft nu juist deze status omdat het een doorvoerkamp werd. En voor mensen die hun familie hebben zien wegvoeren, is het pijnlijk dat dit leed vergeleken wordt met elke andere situatie. Doe dit nou niet daar.”

Mulder herinnert zich eerdere ophef, toen in de jaren negentig rond het kamp een stille tocht werd gehouden voor vluchtelingen in Bosnië. Maar van de hardheid van de reacties op sociale media is hij nu geschrokken. Er is ook angst, denkt hij, dat de geschiedenis vergeten wordt, of genormaliseerd. „Maar we vergelijken de Holocaust niet met andere vreselijkheden, het is niet te vergelijken!”

Beide partijen geven aan open te staan voor een gesprek. Mulder: ,,Ik wil het graag aan iedereen persoonlijk uitleggen.” Verdoner: „Ik twijfel geen seconde aan de goede bedoelingen. Maar dit is ongelukkig.”