Begrijpelijke nostalgie naar het vrije, open hackersinternet

Het gebeurt niet elke dag dat een petitie die het opneemt vóór een bedrijf tienduizenden handtekeningen verzamelt. Ruim 30.000 mensen hebben inmiddels online hun steun betuigd aan de oproep om internetaanbieder XS4ALL zelfstandig te laten bestaan. Moederbedrijf KPN kondigde vrijdag het voornemen aan om zich op het hoofdmerk te concentreren en te stoppen met kleinere dochtermerken, waaronder het in 1993 door hackers opgerichte XS4ALL. De initiatiefnemer van de petitie reageerde zelf bij de NOS verbaasd op het succes: „Een steunbetuiging voor een commercieel bedrijf is wat anders dan iets sympathieks als zeehondjes.”

De actie raakt een snaar. XS4ALL is deels gewoon een divisie van KPN, maar het behield ook de laatste jaren een status aparte als een van de laatste bastions van een geëngageerde, anarcholiberale visie op technologie. XS4ALL blijft zich afficheren als voorvechter van privacy en internetvrijheid. De steunbetuiging aan XS4ALL is begrijpelijke nostalgie naar de begindagen van internet, toen het nog een vrijplaats was voor hackers, wetenschappers, excentriekelingen. Toen machtsmisbruikende monopolisten en datahongerige overheden er nog niet de baas waren.

In beginsel mag KPN, mits het contractuele afspraken nakomt en zorgvuldig handelt, doen wat het wil met het bedrijf dat het in 1998 overnam. Dat is het risico van het vak. Maar als de petitie bereikt dat KPN XS4ALL toch autonoom laat voortbestaan, is dat winst voor het open internet en keuzevrijheid.

Het voornemen van KPN lijkt een bevestiging van hoe beperkt de rol van internetproviders is geworden in het bewaken van fundamentele vrijheden op het web. Door de dominantie van bedrijven als Facebook en Google, en door de constante aanwezigheid van geheime diensten, kan een provider hoog of laag springen; privacy van burgers wordt toch wel aangetast. De laatste jaren worden de echte keuzes gemaakt door de monopolisten en in mindere mate door overheden, maar in elk geval niet meer door internetaanbieders. Die fungeren steeds meer als ‘domme pijplijnen’: doorgeefluiken, meer niet. Burgers blijken bovendien weinig bereid om extra te betalen voor privacy, dus de marktlogica voor KPN is helder: stoppen met XS4ALL is verdedigbaar.

Dus ja, de rol van internetaanbieders is de laatste tijd beperkter geworden. Maar zij kunnen nog steeds een verschil maken met principiële keuzes. XS4ALL bleef, ook onder KPN-vlag, een rol spelen die paste bij de oude idealen. Tijdens de Arabische Lente stelde het zijn servers beschikbaar om demonstranten in Egypte toch internettoegang te bieden ondanks censuurpogingingen van de Egyptische staat.

Ook kiest het, anders dan moederbedrijf KPN, bewust voor netwerkapparatuur van Europese makelij. Dit vanwege zorgen dat Chinese en Amerikaanse apparatuur achterdeurtjes heeft waardoor die overheden kunnen meegluren. Het zijn vergeleken met de grote trends die in tegengestelde richting bewegen maar kleine bijdragen aan internetvrijheid. Maar íémand moet die bijdragen blijven doen.

Als de petitie kan voorkomen dat kille marktlogica ook dit laatste restant van de hackersbeweging van de jaren negentig de nek omdraait, zou dat goed nieuws zijn. Heimwee naar het tijdperk vóór de dominantie van Google en Facebook, en vóór de massale verzameling van privédata door overheden, is namelijk meer dan gerechtvaardigd. De massale steun voor XS4ALL is een lichtpuntje voor iedereen die nog gelooft in de oude, vrijzinnige idealen van het web.