Uren in stilte naar het bord staren, terwijl de klok tikt

Roel Boomstra en zijn moeder Annemieke spreken elkaar nauwelijks nu de tweekamp om de wereldtitel dammen in volle gang is. Ze is er iedere dag bij, maar alleen voor het geval haar zoon haar nodig heeft. En om vooraf een knuffel te geven. Het spel zelf snapt ze niet.

Na vier partijen in Leeuwarden werd de tweekamp om de wereldtitel dammen – tussen Roel Boomstra en de Russische Alexander Schwarzman – vrijdag voortgezet in Groningen. Boomstra speelt in zijn woonplaats een thuiswedstrijd, maar verblijft in een hotel. In een hotel is hij er zeker van dat hij genoeg rust pakt.

Want met twaalf partijen van gemiddeld drie tot vier uur en slechts drie rustdagen is de tweekamp een uitputtingsslag. En dan wacht over negen maanden in Ivoorkust alweer een nieuw WK, dan in toernooivorm. Wie de huidige tweekamp wint, is met terugwerkende kracht de beste van 2018. Het symboliseert de moeizame totstandkoming.

„Het idee was om de tweekamp in september of oktober te houden”, vertelt toernooidirecteur Wim Koopman. Een gezamenlijk plan van de federale, Nederlandse en Russische dambond kwam niet van de grond, waarna het lang stil bleef. Tot ambassadeur en zesvoudig wereldkampioen Harm Wiersma in september het heft in handen nam.

De tweekamp is al halverwege, terwijl de financiering allesbehalve rond is. „Er komt nog subsidie van de gemeenten, maar de vraag is hoeveel”, zegt Koopman. Een eventueel verlies wordt bekostigd uit de clubkas van damclub Hijken DTC, de damclub van Boomstra, waar Koopman voorzitter is.

Elk geluid kan de grootmeesters uit hun concentratie halen. Al binnen een minuut doet Boomstra zijn oordoppen in

Om entreegeld wordt echter niet gevraagd en er is – in de woorden van Koopman – „voor dambegrippen veel publiek”. Op dat moment is de partij halverwege en zijn zo’n dertig mensen aanwezig. Tegen het einde is dat aantal bijna verdubbeld. Sommigen komen zelfs uit Den Haag.

Muisstil

Wie wil, kan de twee grootmeesters op twee meter afstand aan het werk zien. Op voorwaarde dat je muisstil bent. Het enige wat in de speelzaal te horen is: het getik van de klok, het luchtafvoersysteem en de scheidsrechter die een broodje worst eet.

Ieder geluid kan de grootmeesters uit hun concentratie halen. Al binnen een minuut – de eerste keer dat de deur kraakt – doet Boomstra zijn oranje oordoppen in. Hij heeft ooit gezegd liever zonder publiek te spelen, vertelt Danny Staal, een van de organisatoren van de locatie Groningen. Of om achter een glazen wand te spelen, zoals afgelopen november tijdens de tweekamp om de wereldtitel schaken gebeurde.

Maar geld is er nauwelijks en publieke aandacht hoort nu eenmaal bij de status van topdammer. „Het leidt af, maar mensen willen het zien”, zegt Staal. Wat zij zien? Boomstra en Schwarzman die vrijwel non-stop voorovergebogen naar het dambord staren.

Elke zet noteren ze op een biljet. Die was de organisatie op de eerste dag nog vergeten mee te nemen, vertelt Koopman. Net als het Russische vlaggetje, die nu wel naast Schwarzman staat.

De spaarzame momenten dat de grootmeesters opstaan, is om eten of drinken te pakken. Boomstra drinkt thee en heeft na tweeëneenhalf uur pas één banaan op. Schwarzman houdt het bij water en heeft nog niets gegeten. De enige die de schaal met broodjes heeft aangeraakt, is de scheidsrechter.

Voor het publiek gebeurt het vooral in de demonstratiezaal, één verdieping hoger. Hier zijn de echte damliefhebbers te vinden. De partij wordt dagelijks geanalyseerd door voormalig Nederlands kampioen Auke Scholma en oud-wereldkampioen Harm Wiersma. Samen met de toeschouwers worden alle combinaties uitvoerig besproken. Voor wie niets van dammen weet is het een soort codetaal.

Lees ook het profiel van Roel Boomstra: Eerst de wereldtitel dammen, dan weer aan de studie

Bezigheidstherapie

Toch is ook de moeder van Boomstra af en toe in de demonstratiezaal te vinden. Naar de analyses luistert ze niet. Ze zit in de linkerhoek weggestopt op een stoel, en is aan het breien. „Bezigheidstherapie”, noemt ze het. Regelmatig pakt ze haar telefoon erbij. Via een digitaal dambord is de partij online te volgen, maar zij kijkt alleen naar de grafiek met blauwe en rode lijn. Een computer rekent uit in wiens voordeel de stand is. Hoe verder de lijnen boven nul liggen, hoe beter wit ervoor staat, onder nul is goed voor zwart.

In de demonstratiezaal kijkt ze naar de gezichten van de kenners. Daarvan leest ze af hoe ‘haar’ Roel ervoor staat. Ook komen bondscoach Rob Clerc en Wouter Sipma zo nu en dan verslag doen.

Tijdens de partijen is assistent-coach Sipma in feite nog steeds niet vrij, want hij volgt het verloop op de voet. Ook als hij even naar buiten gaat, inclusief analyses van grootmeesters uit de Oekraïne. Direct na afloop moet de partij namelijk worden geanalyseerd, en wordt een plan gemaakt voor de volgende dag.

Het moet ervoor zorgen dat Boomstra dagelijks in topvorm aantreedt. „Iemand moet een grote fout maken voor er een winnaar is”, zegt Sipma. Zo gelijkwaardig zijn Boomstra en Schwarzman aan elkaar. Dat de eerste vijf partijen in een remise eindigden, was dan ook geen verrassing. Schwarzman was woensdag de eerste die een fout maakte. Toen bleef hem een nederlaag bespaard, maar zaterdag niet.

Dat de beslissende fout van de Rus zaterdag op de veertigste zet werd gemaakt, is geen toeval. Rond dat moment begint de tijd meestal te dringen. Dat leidt ertoe dat de zetten elkaar snel opvolgen, en de kans op een inschattingsfout van een van beide spelers het grootst is „Tussen zet veertig en vijftig wordt het leuk voor het publiek”, vertelt Martijn van IJzendoorn. Hij kwalificeerde zich vorige maand voor het aankomende WK en wordt door Boomstra „het nieuwe damtalent” genoemd. Voor de toeschouwers in de demonstratiezaal gaan de zetten soms zelfs te snel om de analyse af te ronden.

Met de overwinning van zaterdag nam Boomstra niet alleen een 7-5 voorsprong, hij ‘won’ er ook een extra rustdag mee. Was ook de zesde partij onbeslist geëindigd, dan volgde een tie-break sneldammen, om de spanning erin te krijgen.

Nu is hij de grote favoriet en konden beide spelers zich zondag een extra dag voorbereiden op het vervolg van de tweekamp. Wie weet voorkomt het dat Schwarzman maandag tijdens de zevende partij een ‘Russische remise’ speelt. „In Rusland zijn ze opgeleid om na een ‘tik’ een rustdag te nemen”, vertelt Koopman. Als de volgende dag toch moet worden gespeeld, doen ze het rustig aan, zoals Schwarzman in de vierde partij ook al deed.

Hoe de partij ook eindigt, na vier uur dammen komen beide spelers elke dag ‘gewoon’ naar de demonstratiezaal om de partij te analyseren.

Daarna heeft Boomstra eindelijk een moment voor zijn moeder. Maar niet voor lang, want hij volgt een strak ritme. Nog voor het avondeten om zes uur moet er een plan worden gemaakt voor de volgende dag, vertelt Sipma. Daarna wordt het dammen met rust gelaten, om het hoofd te ontspannen.

Wat hij maandagavond gaat doen staat al vast. „Dan is Lord of the Rings op televisie.”

Correctie (7 januari 2019): In een eerdere versie van dit artikel stond dat de stand na zes partijen 8-6 is. Dat klopt niet. De stand is 7-5. Hierboven is dat aangepast.