Schier is (bijna) schoon, maar hoelang nog?

„Gggrzzz”. Het scherpe gezoem van een inkomend gesprek op de portofoon van Luitenant Eelco de Gries komt net boven het geloei van de kustwind en het gebeuk van de golven uit. Overleg. „Rond 15.30 uur moeten we burgers gaan pendelen”, klinkt het van de andere kant van de lijn. „Daar ontkomen we niet aan.”

Lees ook: De reportage over de opruimactie op Terschelling.

„Ja”, zegt De Gries. „Maar laten we er nog even geen ruchtbaarheid aan geven. Anders gaat iedereen daarop wachten. Eerst moedigen we ze aan om terug te lopen, te beginnen om 14.30 uur.”

Het loopt tegen half twee deze zaterdagmiddag op De Balg, een strand in de afgelegen noordoosthoek van Schiermonnikoog. Terreinwagens van het leger scheuren langs de vloedlijn. Honderd militairen, beroeps- en reservisten, ruimen samen met een voorhoede van een paar honderd dik ingepakte vrijwilligers de troep op die is aangespoeld sinds afgelopen week 277 containers overboord sloegen van een vrachtschip op weg naar Bremerhaven. De beroepsmilitairen zijn van hun kerstverlof teruggeroepen om te helpen op dit kleine eiland, dat minder mankracht heeft dan andere Waddeneilanden die ook getroffen zijn. Rederij MSC Mediterranean Shipping, van wie het containerschip was, kondigde zaterdag aan alle kosten voor de schoonmaakacties te zullen betalen.

Het is waterkoud. Een team van de gemeente deelt vanuit een wagen bekers warme snert uit. Verder is hier niets, geen strandtent, geen toilet, geen begroeiing. De dichtstbijzijnde strandopgang ligt 7 kilometer westwaarts. Dat is anderhalf uur lopen. Om half vijf is het donker. Dan moet iedereen van het strand zijn.

Militairen en vrijwilligers werken sinds vrijdag toe naar de oostpunt van het eiland, onzichtbaar nog in de grijze verte maar in dit tempo binnen handbereik. Misschien nog voor het einde van de dag. De 15 kilometer strand in hun rug is al schoon, en belangrijker, schoon gebleven vannacht.

De samenwerking tussen militairen en vrijwilligers verloopt soepel. De voorste militairen harken het behapbare spul bijeen, gevolgd door soldaten en vrijwilligers die het met de hand of met grijpers in vuilniszakken stoppen. Eilanders met tractoren en aanhangwagens brengen de zakken en onhandelbare dingen zoals volgezogen matrassen terug naar de stortplaats.

Hamburgers en spaghetti

„Het is niet wat we normaal doen, maar we doen het graag”, zegt soldaat Rutger Terlouw. Hij is vooral te spreken over de catering op de kampeerboerderij waar ze gelegerd zijn. Hamburgers vanmiddag, gisteravond spaghetti. Luxe. En bovendien: het opruimen schiet lekker op.

Het gaat zelfs zo snel, dat honderden mensen die met de afgeladen veerboot van half tien ’s ochtends naar Schiermonnikoog zijn gekomen, nu haast teleurgesteld zien dat de gemakkelijk bereikbare delen van het strand al schoon zijn. Met lege vuilniszakken en ongebruikte grijpertjes keren ze na een korte verkenning terug naar strandtent De Marlijn, een verzamelpunt. Prachtig nieuws voor het milieu natuurlijk. Maar zoals wadloper Leo Broos op de boot al vertelde: „Ik kom om te helpen en ook een klein beetje als ramptoerist.”

Volgens Ineke van Gent, burgemeester van Schiermonnikoog, hebben de opruimploegen ruim 20 ton weggehaald. Vrijwel niets waar een jutter blij van wordt: Philips gloeilampen, klapstoeltjes, verzopen kussens, blauwe doktersjassen, sandalen en vooral: zeeppompjes, duizenden plastic zeeppompjes, zónder bijbehorende reservoirs. Waardeloos geworden bouwsteentjes van een wereldeconomie. „Rotzooi van de consumptiemaatschappij”, zegt Van Gent als ze aankomt bij de strandopgang. Ze maakt zich zorgen om de meeuwen. Die eten zeesterren waar nu kleine plastic korreltjes aan plakken, een soort piepschuim.

Zaterdagavond is het strand grotendeels schoon. Het eiland heeft zondag - net als Terschelling en Ameland - geen behoefte meer aan mensen die komen helpen. Maar Van Gent vindt het, net als Rijkswaterstaat, veel te vroeg om dat te vieren. „Dit is pas het begin”, zegt ze. Hoewel er dit weekend vissersboten op uit zijn getrokken om rommel uit de Noordzee te vissen, drijft er nog van alles rond. Staat de wind ongunstig, dan ligt dat weer al op de Wadden. Dinsdag gaat het stormen, is de verwachting.

En wat te denken van de containers die in zee liggen en nog dicht zijn? Met een beetje pech barsten die straks open. Niemand weet wat er dan uitkomt. Eerder deze week spoelden al twee zakken giftig poeder (‘organische peroxide’) aan op Schiermonnikoog.

Militairen helpen bij de opruiming. Foto Remko de Waal/ANP

Of Schiermonnikoog dan weer een beroep doet op defensie is onduidelijk. Voor deze zaterdag zit het erop. Acht kilometer van de strandopgang beginnen de vrijwilligers op tijd aan de terugtocht. Sommigen lopen, anderen worden gebracht door eilanders met trekkers en aanhangwagens. Ook de militairen vertrekken voor het donker. De oostpunt hebben ze deze middag net niet gered. Zondag wacht nog anderhalve kilometer, daarna verlaten ze het eiland. Als het strand tenminste schoon blijft.