‘Lucide dromen kan je veel brengen in het ‘echte’ leven’

De bel gaat. Bibi staat voor de deur. Mijn oude huisgenootje. Ik woon al een paar maanden samen met mijn vriend en ik wil graag laten zien hoe volwassen ik ben geworden. Maar als ze binnenkomt, moet ze in de gang over een paar matrassen heen klauteren. De muren in de woonkamer zijn vies, er hangt geen lamp om het peertje heen en er zit een scheur in de bank. Mijn vriend is in de keuken bezig met het avondeten, maar hij blijkt alleen een stokbrood te hebben gekocht. En dan hoor ik Spaans gebabbel in de slaapkamer. Mijn kinderen, die ik ineens blijk te hebben, worden door koningin Máxima in bed gelegd om mij te ontzorgen.

Het is de eerste droom die ik in mijn kladblokje noteer, als ik om zes uur ’s ochtends wakker schrik. De avond ervoor had ik me stellig voorgenomen om me mijn dromen te herinneren, en opgeschreven dat ik verwachtte over mijn werkdag te dromen. „Héél goed”, zegt Tim Post als ik met hem bel om mijn voortgang te bespreken. Post is psycholoog en droomtrainer, en auteur van het net verschenen boek Droom Meester, dat een stappenplan bevat om lucide te dromen. Post verzorgt online cursussen en workshops voor honderden mensen, en is voor de gelegenheid mijn persoonlijk begeleider.

Lucide dromers zijn zich tijdens hun droom bewust van het feit dat ze dromen, heeft Post in ons eerste gesprek gezegd. Bovendien kunnen zij hun dromen doelbewust regisseren en bijvoorbeeld vliegen, een presentatie oefenen of knuffelen met een overleden familielid. Alleen hun verbeeldingskracht zou de grenzen van hun droombelevingen bepalen.

Lucide dromen kan je veel brengen in het ‘echte’ leven, zegt hij. „Mensen met nachtmerries probeer ik grip te laten krijgen op hun angst. Het monster dat je probeert te pakken, is je eigen fantasie. Het besef dat alles wat je ervaart van jezelf is, kun je ook in het wakende leven toepassen. Ik ben me bewuster van mijn projecties, neem verantwoordelijkheid voor hoe ik mij voel.”

Mede dankzij Inception

Dankzij de droomfilm Inception (2010) met Leonardo DiCaprio hebben veel mensen over lucide dromen gehoord, zegt Post. Maar minder bekend is dat je jezelf kunt trainen om droombewust te worden. Deelnemers aan zijn droomcursussen leren eerst zich hun dromen te herinneren, door ze direct na ontwaken op te schrijven. Dan analyseren ze wat hun dromen ‘droomachtig’ maakt. De één ziet heksen, de ander droomt vaak over losgeslagen huishoudelijke apparaten. En vervolgens moeten ze inslapen met de intentie om ’s nachts te herkennen dat ze aan het dromen zijn.

Volgens Post lukt het de gemiddelde cursist binnen een maand om een opzettelijke lucide droombeleving te hebben. Maar niet iedereen is even snel. Het helpt als je introvert bent, een grote verbeeldingskracht hebt en een lichte slaper bent, zegt hij. Dingdingding: dat ben ik allemaal.

Alle uithoeken van de droomwereld

Het is Post op zijn zeventiende binnen een week gelukt om lucide te dromen, zegt hij. Een vriend van hem had lucide leren dromen nadat hij het op internet was tegengekomen, en had hem enthousiast gemaakt. Al na een paar dagen werd hij bewust in een droom over zijn middelbare school, zegt Post. „De klaslokalen zaten vol met naakte scholieren, maar ik deed daar verder niks mee. Ik was gefascineerd door de echtheid van de droom. Ik aaide over het vloertapijt, voelde alle haartjes. Sloeg op de grond om de hardheid ervan te voelen.” Inmiddels heeft hij alle uithoeken van de droomwereld verkend – „Ik heb een keer op de maan gestaan en op de aarde neergekeken, de tranen stonden in mijn ogen” – en wil hij van het zweverige imago van lucide dromen af.

„Ik geloof dat we ons mentaal sterker kunnen dromen”, zegt Post. „Onderzoek toont al aan dat het nuttig is om dagdromen op een positieve manier te regisseren. Denk aan visualisatietechnieken om faaldromen om te buigen.” Maar onderzoek naar de manieren waarop we lucide nachtdromen kunnen gebruiken om mentaal beter te functioneren, staat nog in de kinderschoenen.

Wel weten we inmiddels dat je met lucide dromen van nachtmerries af kan komen, zegt hij. „En in Duitsland gebruiken sommige atleten lucide dromen om complexe bewegingen te repeteren of hun zelfvertrouwen te verbeteren.”

Dromen regisseren

Klinkt vermoeiend: zelfs ’s nachts nog aan jezelf werken. Is het niet beter om gewoon uit te rusten? „Lucide dromen komen voor tijdens onze droomslaap”, zegt Post, ook wel de rapid eye movement-slaap of remslaap genoemd. „Ons werkgeheugen wordt iets actiever, maar onze hersenen zijn dan sowieso al hyperactief. Uitrusten doen we vooral tijdens niet-remperiodes.”

Maar is het niet onnatuurlijk om lucide te dromen? Misschien onderdruk je de dromen die je moet dromen om gebeurtenissen van overdag te verwerken. Post: „Het is een misvatting dat we dromen als films krijgen voorgeschoteld. In samenspel met ons onderbewuste regisseren we onze dromen voortdurend. En als je droombewust bent kun je dat wat doelbewuster doen.”

Lucide dromen komen bovendien ook zonder oefening voor, zegt Post. „Twintig procent van de volwassenen heeft één spontane, lucide droom per maand, en kinderen zijn over het algemeen in veel van hun dromen droombewust.”

Marije Sterenberg (29) had van haar zevende tot haar tiende regelmatig lucide dromen, zegt ze. „Ik droomde vaak dat ik in een oud herenhuis was en mijn vader van de zolder moest redden. De omgeving lag vast – er was bijvoorbeeld altijd een grote speelgoedaap met bekkens in zijn handen – , maar ik kon bepalen waar ik heen ging en met wie ik praatte. Als ik een droom niet meer leuk vond, knipperde ik vijf keer met mijn ogen om wakker te worden. Nu kan ik dat niet meer.”

Ook Sophie Walraven (43) kon zichzelf als kind uit nachtmerries wakker maken. Maar haar dromen regisseren deed ze pas vanaf haar zevenentwintigste, zegt ze. „Een collega vertelde me dat hij altijd tien uur sliep zodat hij lekker lang lucide kon dromen. Hij had natuurlijk allemaal sexy dromen waarin hij mooie meiden versierde. Je kan doen wat je wil, zei hij. Dat wilde ik ook wel.”

Je moet je niet alleen maar verwonderen over het feit dat je droomt, maar actief in de droomplot participeren

Tim Post, psycholoog en droomtrainer

Ze ging aan de slag met het boekje Exploring the world of lucid dreaming van Stanford-onderzoeker Stephen LaBerge. „De eerste keer dat ik droombewust werd, steeg ik meteen op. Ik ben een kunstenaar, maar ik ben totaal niet creatief in mijn lucide dromen. Ik wil alleen maar vliegen. Maar ik blijf niet in Nederland. Ik ga altijd naar een tropisch eiland.”

De meesten beginnen met avonturendromen waarin ze bijvoorbeeld seks hebben, vliegen of de loterij winnen, zegt Post. „Niks mis mee, maar het is wel oppervlakkig. Ik raad mijn cursisten aan om iets zinvols in de lucide dromen te doen. Je kunt iets repeteren in je slaap, zoals een presentatie of een rijexamen, je kunt je creativiteit stimuleren en bijvoorbeeld gaan schilderen, je kunt zingevingsdromen hebben waarin je bijvoorbeeld Boeddha ontmoet.” Maar het is wel lastig om een voorbedachte droom te dromen, waarschuwt Post. „Onze lucide dromen zijn voortdurend onderhevig aan associatieve droomwendingen.”

Badmintonnen in een trouwjurk

Wat is mijn droomwens? Ik zou wel iets aan mijn presentatieangst willen doen, besluit ik ambitieus, en ga met het stappenplan van Post aan de slag. ‘Slaap is mijn bondgenoot’, schrijf ik elke dag op mijn onderarm, om mij eraan te herinneren dat goed en lang slapen belangrijk is om lucide te kunnen dromen. Dat betekent volgens de instructies: geen alcohol, geen vet eten, en geen felle lichten vanaf anderhalf uur voor het slapen.

Ik noteer mijn dromen in een kladblokje en ontdek onder andere dat ik vaak vlieg. Om me vlak voor het slapen aan dit droomsignaal te herinneren, zoals het stappenplan voorschrijft, koop ik een bezemsteel bij een speelgoedwinkel die ik naast mijn bed zet.

Lees ook: In VS dromen ze veel vaker over naaktlopen dan in Japan

De volgende stap: overdag oefenen met bewust dagdromen. In de trein en tijdens wandelpauzes probeer ik mezelf te betrappen op mijn dagdromen, en ze vervolgens bewust voort te zetten. Mijn hersenen kraken harder dan tijdens mijn werk, vooralsnog zonder resultaat ’s nachts.

„Probeer in slaap te vallen met de intentie om te herkennen dat je droomt”, raadt Post aan. Sophie Walraven: „Als je wakker wordt in je droom, kun je checken of je droomt. Ik probeer bijvoorbeeld een boek te lezen. In een droom lukt mij dat niet, omdat ik daarvoor input van buiten nodig heb.”

Tijdens de zesde nacht merk ik ineens op dat het vreemd is dat ik een trouwjurk draag tijdens een pingpongwedstrijd. Ik realiseer me dat ik droom, waarna ik meteen wakker word. Het blijkt het hoogtepunt in mijn lucide-droomweek.

„Het is belangrijk om eerst je droom te verlengen”, zegt Post. „Je moet je niet alleen maar verwonderen over het feit dat je droomt, maar actief in de droomplot participeren. Stap op de actie in je droom af, of vertel aan iemand in je droom dat je droomt.”

Nog even verder oefenen, en ik kan de door Post geadviseerde droomtechnieken in praktijk brengen, en bijvoorbeeld met behulp van deuren naar andere droomomgevingen teleporteren. Misschien lukt het me zelfs om mijn vliegende achtervolgers in vrienden veranderen.