Politiek spierballenvertoon over grensmuur leidt tot ‘shutdown’

Koortsachtig overleg tot de laatste avond heeft niet geholpen, de impasse over de bouw van een stuk grensmuur heeft in de Verenigde Staten vrijdagnacht geleid tot een opschorting van een deel van de overheidsuitgaven. De gewone burger zal voorlopig weinig van de gevolgen merken, maar de symboliek van de ‘shutdown’ kan niemand ontgaan: president Trump en beide partijen in de huizen van het Congres zijn bereid heel ver te gaan om hun zin te krijgen.

Een ‘shutdown’ van de overheid, die automatisch ingaat als de partijen het op een gegeven moment niet eens kunnen worden over de begroting, is een bij de bevolking bepaald niet populair vertoon van politieke spierballen. Dat heeft geen van de partijen ervan weerhouden. Hiermee is Trump aan zijn derde ‘shutdown’ toe, in de twee jaar dat hij aan de macht is.

Grensmuur met Mexico

De jongste krachtmeting ging over een van Trumps meest pregnante verkiezingsbeloften. Hij zou een muur laten bouwen op de grens tussen de VS en Mexico, en hij zou de zuiderburen voor de kosten laten opdraaien. Dat laatste deel van de belofte is al in een eerder stadium ondergesneeuwd geraakt en daarom wilde Trump een bedrag van 5 miljard dollar (bijna 4,4 miljard euro) in de begroting laten opnemen voor een stuk muur van 215 mijl (345 kilometer).

Lees ook: Trump ziet in crisis kansen voor zijn muur

Het bouwen van de muur is voor Trump van even groot symbolisch belang als het voor de Democratische partij is om het te verhinderen. Tien dagen geleden overlegde de president in de Oval Office met de leiders van de Democratische Partij, Nancy Pelosi, de leider in het Huis van Afgevaardigden, en Chuck Schumer, leider in de Senaat. Voor het oog van camera’s lachten ze Trump hoofdschuddend uit, waarop hij getergd verklaarde dat hij bereid was de verantwoordelijkheid voor een ‘shutdown’ op zich te nemen.

Schumer verzekerde de president dat Democraten geen enkele begroting zullen steunen waarin geld voor die muur is opgenomen. Vandaar dat Trump dit moment ook de ,,laatste kans” noemde voor de verwezenlijking van de muur. Vanaf 3 januari hebben de Democraten immers de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en dan ligt de drempel voor elk voorstel van de president een stuk hoger dan de afgelopen twee jaar, met een Republikeinse meerderheid in beide huizen van het Congres.

Geen volledige steun Republikeinen

Trump en Schumer hebben allebei voet bij stuk gehouden. Maar wat misschien wel de belangrijkste conclusie is, de Republikeinen in de Senaat zijn niet bereid geweest hun president tot het uiterste te steunen. Ze hebben weliswaar tot op het laatst geprobeerd de Democraten ervan te overtuigen een compromis te sluiten dat aanvaardbaar was voor Trump, maar ze wilden niet overgaan tot de door hem per tweet voorgestelde ‘nucleaire optie’.

Die optie behelst dat de Republikeinen het via een procedurewet mogelijk zouden maken om de goedkeuring van de begroting over te laten aan een eenvoudige meerderheid in de Senaat (51-49) in plaats van de vereiste 60-40. Vrijdag lieten de leidende senatoren Trump al weten dat hiervan geen sprake kon zijn.

Trump stelt Democraten verantwoordelijk

De president leek vrijdag overdag al tot de conclusie te zijn gekomen dat hij domweg niet voldoende stemmen kon krijgen voor zijn muurwens. Daarom probeerde hij maximaal effect te sorteren via zijn twitterkanaal. Hij dreigde dat hij bereid was er een ,,zeer lange” shutdown van te maken.

Lees ook: De almaar verder Verdeelde Staten van Amerika

Hij moedigde de Republikeinse senaatsleider Mitch McConnell aan: ,,Mitch, use the Nuclear Option and get it done!” Hij stuurde een plaatje rond van een ,,ontwerp voor een stalen hekwerk” (,,totaal effectief en toch mooi”).

A design of our Steel Slat Barrier which is totally effective while at the same time beautiful! pic.twitter.com/sGltXh0cu9

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 21 december 2018

En hij schoof de verantwoordelijkheid die hij anderhalve week geleden nog op zich had genomen, met één zinnetje door naar zijn tegenstanders: ,,De Democraten zijn nu verantwoordelijk voor de shutdown!” Hij eindigde de dag met een filmpje waarin hij nog eens migranten uit Centraal-Amerika liet zien en waarschuwde dat alleen een muur of een hek – ,,hoe je het ook wilt noemen” – de instroom van ,,drugs en criminelen” kan verhinderen.

Vooral ambtenaren getroffen

Het Huis van Afgevaardigden brak rond half acht ’s avonds op, even voor half negen ’s avonds verdaagde de Senaat zijn vergadering. Het betekent dat om twaalf uur ’s nachts de financiering van negen ministeries en verschillende overheidsinstanties wordt stopgezet. Er liggen protocollen klaar voor welke taken zij nog wel uitvoeren en welke niet, evenals roosters van ,,essentieel personeel”, dat geacht wordt door te werken, zelfs als hun salaris niet wordt uitbetaald. Als je de lijst maatregelen leest, treffen die vooral ambtenaren en instanties, niet zozeer burgers.

Bij alle consternatie van vrijdag, waarbij afgevaardigden terugvlogen van hun kerstvakantiebestemmingen en de vicepresident actief probeerde te bemiddelen, is de deur na vannacht nog niet helemaal in het slot. Op zaterdag rond het middaguur begint het Huis van Afgevaardigden alweer aan nieuwe onderhandelingen.

Correctie (22 december 2018): In een eerdere versie van dit stuk stond dat honderdduizenden ambtenaren door de shutdown getroffen worden. Dat klopt niet. Hierboven is dat aangepast.