Hoe de actiegroep de oliereus Shell bijstuurt

Wat hoor je als twee olietankers elkaar moedwillig raken? Dan klinkt vanuit de stuurhutten een voorzichtig ‘hoera’. De ene olietanker is, excusez het cliché, olie- en gasgigant Shell. De ander is APG, de Nederlandse belegger van ruim 400 miljard euro pensioengeld van ambtenaren en leraren bij ABP. Dat pensioenfonds is ook een supertanker. Beetje log, beetje traag, maar wel vol financiële paardenkrachten. ABP is een van de grootste pensioenfondsen ter wereld. Die doet ertoe in het grootkapitaal. Dus als hij zijn koers verandert, dan merkt de samenleving dat. En dat gebeurt nu.

Lees ook deze column: Koop aandelen en verbeter de wereld

Grote beleggers en Shell bleken de afgelopen maanden hun eigen ‘klimaattafel’ te hebben gehad, naast de vijf politiek geregisseerde overleggen van bedrijven en belangengroepen. Tegenover Shell zat een afvaardiging van professionele beleggers: van het pensioenfonds van de Church of England tot en met de Nederlandse Robeco en APG.

Zij hebben afgesproken dat Shell met meetbare klimaatdoelstellingen op de korte termijn komt, een maatregel die het concern tot voor kort afwees. Shell was bang met zulke doelstellingen de benodigde flexibiliteit van handelen te missen. Dat zou het concern op achterstand kunnen zetten ten opzichte van concurrenten. En dat zou juist beleggers schaden. Shell is ‘om’ en koppelt de doelstellingen vanaf 2020 aan een gewijzigd beloningsbeleid voor de top.

Een zekere scepsis over de afspraken mag er best zijn. Wat telt, is de uitwerking. Dan worden tegenstellingen zichtbaar.

Toch is dit akkoord een mijlpaal. Om te beginnen blijkt dat ook de grootste bedrijven ter wereld gevoelig zijn voor externe pressie. Er is natuurlijk al langer politieke druk, maar dat komt van buiten. Deze bijsturing komt van ‘binnen’, in een dialoog met de eigen aandeelhouders. Dat zijn partijen voor wie er iets op het spel staat: de waarde van hun Shell-aandelen.

Het akkoord maakt ook zichtbaar dat de financiële olietankers hun koers verleggen. Of al hebben verlegd. Het Pensioenfonds Metaal en Techniek zei vorige week dat een deel van zijn beleggingsportefeuille gewijzigd is om te voldoen aan pittiger eigen criteria voor duurzaamheid en milieu. Meer volgt. PMT belegt een vermogen van 72 miljard euro.

De pensioenwereld en Shell, die zich elk voorstaan op hun langetermijnstrategie, hebben ontdekt dat zij parallelle belangen hebben. Een langetermijnvisie is echter vaak gratuit en vrijblijvend zonder concrete kortlopende doelstellingen.

En juist dáár neemt de druk al een tijdje toe. Van de beleggers op Shell. Van de Nederlandse financiële actiegroep Follow This die op Shell-aandeelhoudersvergaderingen per motie vraagt om concrete stappen. Maandag kondigde Follow This aan dat ook bij Exxon, BP en Chevron te gaan doen.

De druk komt van de toezichthoudende Nederlandsche Bank die de geldgiganten waarschuwt: zorg dat je niet blijft zitten met fossiele beleggingen die in waarde verdampen.

De druk komt ook van de belanghebbenden bij solide pensioenen zelf. Dat is dé katalysator. Voor het derde jaar op rij bleek in 2017 uit peilingen dat bijna tweederde van de deelnemers van ABP wil dat het fonds een duurzame en verantwoorde belegger is. Ook daar voert Follow This zijn lobby. ‘Kleingeld’ tegenover het grootkapitaal: denk aan je verantwoordelijkheid als belegger, zegt de actiegroep tegen de pensioenwereld. Denk aan de opvatting van je achterban.

Op de vergaderingen van Shell stemde de overgrote meerderheid van beleggers de laatste drie jaar steeds tégen de motie van Follow This. Maar de olietankers Shell en APG/ABP verleggen wél hun koers. Activisme werkt.