Doe als de buren: verbied tankers om varend te ontgassen

In de omgeving van Nederlandse vaarwegen worden mensen al decennia blootgesteld aan schadelijke dampen, waaronder kankerverwekkend benzeen. Die stoffen komen vrij wanneer binnenvaarttankers varend hun laadruimte ‘ontgassen’; tijdens de vaart blazen ze de gasvormige resten van hun lading de buitenlucht in om hun tanks schoon te maken.

Omdat een nationaal verbod uitbleef, hebben provincies zelf verordeningen ingesteld. Maar op Rijksvaarwegen – zoals het Schelde-Rijnkanaal, de Lek, de Rijn en de Waal – en zijn die niet geldig, zegt minister Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Milieu, VVD) in antwoord op Kamervragen. Door nalatigheid van de overheid is een bestuurlijk labyrint geschapen waarin varend ontgassen verboden lijkt, maar niet bestraft wordt. Een oplossing is ver weg. Intussen gaat het ontgassen gewoon door.

‘Duitse tankschepen komen op de Waal stiekem hun tanks ontluchten’

In oktober meldde De Gelderlanderdat Duitse tankschepen de grens bij Nijmegen oversteken om op de Waal stiekem hun tanks te ontluchten; een praktijk die ‘ontgassingstoerisme’ wordt genoemd. Er worden verschillende petrochemische stoffen ontgast, waaronder benzeen. Dit gebeurt met name op de route Antwerpen-Rotterdam-Amsterdam, maar ook op andere grotere vaarwegen zoals in Gelderland.

Ontgassen aan wal kan in Nederland maar op één plek, in Moerdijk. Dat is duur, onhandig en er zijn lange wachttijden. De boete op ontgassen is bovendien een stuk lager dan de kosten. In een conservatieve schatting becijfert onafhankelijk onderzoeks- en adviesbureau CE Delft dat in 2016 een kleine drieduizend schepen varend ontgast hebben op de Nederlandse wateren. In verschillende provincies geldt een verbod op varend ontgassen, maar tot op heden is er geen enkele boete uitgedeeld.

Open deksels

Omdat er geen dekkende infrastructuur is om aan wal te ontgassen, zetten kapiteins min of meer noodgedwongen de deksels open tijdens de vaart. Dat blijft voorlopig zo, want zolang er geen landelijk verbod is op varend ontgassen, ziet het bedrijfsleven geen heil in de bouw van ontgassingsinstallaties. Om de noodzakelijke investeringen te doen zal eerst de klandizie gegarandeerd moeten worden. Daarmee is de patstelling compleet. De Nederlandse overheid is pas sinds dit jaar aan het nadenken over de implementatie van een internationaal verdrag over varend ontgassen. Tot nu toe blijft die inspanning zonder enig zichtbaar resultaat.

Provinciale verordeningen zijn goedbedoeld, maar ze werken averechts. Het uitblijven van landelijke wetgeving duurde zo lang dat een aantal provincies tenslotte maar besloot om zelf een verbod in te stellen. Formeel is varend ontgassen van stoffen met een benzeengehalte van meer dan tien procent sinds 2015 in die provincies verboden. Door de schijnveiligheid die daarmee tot stand kwam, leken de gemoederen bedaard – en duurde het nog langer voor er over een landelijk verbod gepraat werd.

Rijkswateren

De minister betwist nu de rechtsgeldigheid van die provinciale verordeningen: provincies hebben niets te vertellen op Rijkswateren. Dat verklaart waarom er niet gehandhaafd wordt. En al die tijd blijft de overlast voor burgers en milieu onverminderd doorgaan.

Alle partijen zijn het erover eens dat varend ontgassen gestopt moet worden. Door pure nalatigheid heeft het bevoegde gezag het meest bureaucratische milieuschandaal van Nederland gecreëerd. In onze buurlanden geldt al geruime tijd een nationaal verbod; in Duitsland zelfs al sinds 2012. Actiegroep Stop Ontgassen wil ook in Nederland zo snel mogelijk een landelijk verbod. Daarnaast moeten bedrijven gestimuleerd worden om te investeren in ontgassingsinstallaties. Zolang die er niet zijn, zouden er plekken moeten komen waar schepen in de tussentijd legaal kunnen ontgassen. In de omgeving van woonkernen en langs andere dichtbevolkte plekken aan de rivieren moet vervolgens streng gehandhaafd worden. Door niet te praten over een oplossing, maar staande te houden dat varend ontgassen gewoon mag, legt de minister de vinger op de zere plek: haar eigen ministerie. Deze kwestie bestaat al veel te lang en is in bestuurlijk en maatschappelijk opzicht een wangedrocht.