Cultclub NAC, het zorgenkind van Manchester City

‘Wedden voor een fles champagne?” Hans Smulders, technisch directeur van NAC, is begin februari 2016 zeker van zijn zaak. Het grote Manchester City zal in zijn zoektocht naar een samenwerkingsverband met een Nederlandse club kiezen voor de Bredase volksclub. Justin Goetzee, algemeen directeur van de zelfbenoemde ‘Parel van het Zuiden’, kijkt hem vertwijfeld aan.

Smulders kent blindelings de weg in de voetbalwereld. Begin jaren tachtig is hij een talentvolle rechtsbuiten bij PSV. Bij zijn debuut in februari 1983 scoort hij direct. Het zal bij die ene goal voor PSV blijven. De veelvuldig landskampioen leent hem uit aan onder andere FC Eindhoven, waar de aanvaller, type afgezakte sokken, het voetbal combineert met zijn militaire dienstplicht in Oirschot. Na zijn profcarrière combineert de Brabander een baan als inkoper bij een nucleair afvalverwerkingsbedrijf met functies als scout en technisch directeur van ‘zijn Eindhoven’.

Smulders’ prestaties in die functie hebben de aandacht getrokken van NAC, waar hij op het moment van de weddenschap met Goetzee net een paar maanden in dienst is.
Zijn intuïtie blijkt te kloppen. Manchester City kiest voor NAC. Goetzee houdt woord. Een medewerker ziet hoe hij een paar dagen later met een fles champagne onder zijn arm bij Smulders binnenloopt. Het onwaarschijnlijke gaat waarheid worden: spelers van Manchester City, in 2012 en 2014 kampioen van Engeland, zullen straks in het Rat Verlegh Stadion te bewonderen zijn.

Nog geen drie jaar later, op vrijdag 28 september 2018 komt aan Smulders’ droom een abrupt einde. NAC ontslaat hem op staande voet na een dramatische seizoenstart. Goetzee verklaart zich solidair met zijn kompaan en vertrekt uit eigen beweging. NAC is op slag bestuurlijk onthoofd. In Manchester weten ze niet wat ze horen. „It’s unbelievable.”

Smulders ondergaat zijn vertrek lijdzaam. Hij pakt zijn sociale leven op, gaat weer golfen. De stress van het dagelijkse voetbalbestaan sport hij van zich af. Mentaal wil hij ook een stap terug doen. Bijkomen, resetten.

Waarom zag de achterban van de Bredase club nooit de jackpot die hij wel zag in de „unieke” samenwerking met City? En, wat ging er mis?

Een pijplijn van talent

Sjeik Mansour bin Zayed Al Nahyan is in 2008 op zoek naar mogelijkheden om zijn emiraat „te promoten in het buitenland”. De belangrijkste reclamezuil die de sjeik en zijn bedrijf Abu Dhabi United Group daarvoor aanschaffen is Manchester City. In september dat jaar verkrijgen ze voor 210 miljoen pond een meerderheidsaandeel in de club; een gangbare praktijk in de Premier League, de voetbalcompetitie waar wereldwijd het meeste geld in omgaat.

Maar de sjeik, lid van de koninklijke familie in Abu Dhabi, wil meer. Er moet ook winst worden gemaakt. De steenrijke ondernemer richt de City Football Group (CFG) op en voegt er in de acht jaar die volgen clubs aan toe uit onder meer Amerika, Japan, Spanje en Australië. Een noodzakelijk kwaad, getuige een vertrouwelijke marktanalyse die de City Group in 2016 maakt: „Concurrerende clubs hebben een pijplijn van talent ontwikkeld die winst genereert én de kwaliteit van het eerste elftal verhoogt.”

Om bij te blijven moet CFG een inhaalslag maken. Daartoe koopt het bedrijf wereldwijd op steeds grotere schaal talenten op die vervolgens worden ondergebracht bij door City „gecontroleerde clubs”. De ervaring die de spelers zo opdoen verhoogt hun marktwaarde. Die kan CFG incasseren door hen te transfereren.

Het voornemen van City is om in tien jaar tijd zo’n 60 miljoen euro te investeren met een rendement van 24 procent. Daarvoor zullen in die periode tussen de 130 en 140 spelers moeten worden verhandeld, blijkt uit interne documenten.

Want niet het halen van het eerste elftal van Manchester City is het doel („De kansen voor het eerste elftal blijven beperkt”), maar het maken van winst. „Wij geloven (…) dat de handel in niet-kernspelers winstgevend is”, is de conclusie van het vertrouwelijke talentontwikkelingsplan. „Het uitlenen van spelers is de beste route voor het ontwikkelen van spelers en het creëren van waarde.”

Voetballogica

Min of meer bij toeval komt NAC in 2015 in beeld als Nederlandse satellietclub. Dat komt door Robert Maaskant. De oud-trainer van NAC is in 2014-2015 assistent-trainer bij het Amerikaanse Columbus Crew als hij zich in de winterstop van het seizoen laat overhalen om ‘zijn’ NAC te komen redden. De club verkeert in degradatienood. Het elftal leeft in de tweede seizoenshelft op onder de extraverte Maaskant maar degradeert desondanks op de laatste speeldag.

De dag erna zit Maaskant met de voltallige leiding van NAC in mineur bijeen. De terugkeer naar de eerste divisie, na vijftien seizoenen onafgebroken eredivisie, heeft desastreuze gevolgen: sportief, financieel en menselijk organisatorisch. Werknemers die al meer dan twintig jaar bij NAC werken, verliezen hun baan in de onvermijdelijke sanering die volgt.

Maaskant heeft een idee om NAC ondanks de tegenslag toch een kwaliteitsimpuls te geven. De club moet zich richten op spelers die bij Manchester City overbodig zijn. En dat zijn er veel, weet hij. In Amerika heeft hij Fergal Harkin leren kennen, bij City verantwoordelijk voor de verhuur van spelers onder de 21 jaar.

En zo komt kort daarna Divine Naah naar Breda. De Ghanees is geen wereldspeler. Sterker: hij heeft amper het niveau voor een basisplaats, weet Maaskant, maar dat is van ondergeschikt belang. Er moet met City een band worden opgebouwd om in de toekomst vaker zaken te doen. Goede spelers volgen dan vanzelf.

Lees hier hoe Divina Naah via Gana naar Breda kwam: Jonge voetballers raken verstrikt in de tentakels van Manchester City

Maaskant vervult na de reorganisatie in Breda noodgedwongen een dubbelfunctie: behalve trainer is hij ook technisch directeur. Hij is in de voetbalgekke stad verantwoordelijk voor succes op de korte én lange termijn. Maar het eerste blijft uit. En dus ontdoet de volksclub, geheel volgens de wetten van de voetballogica, zich op 6 oktober 2015 alweer van Maaskant.

Het is de zoveelste crisis in de geschiedenis van de Noad Advendo Combinatie, een club waar het zelden rustig is. Fans, aandeelhouders, bestuursleden en lokale media – hoedanigheden die in Breda niet zelden met elkaar zijn vermengd – verkeren bijna permanent in staat van opwinding. Is het niet over nieuwe spelers, dan wel over het uitblijven daarvan.

Geheime gesprekken

Hans Smulders is zich bewust van alle sentimenten bij NAC als hij in november 2015 Maaskant opvolgt als technisch directeur. De Brabander is een man met een zonnig gemoed. Hij ziet overal kansen, zeker in een samenwerking met Manchester City waarover dan in het diepste geheim de eerste oriënterende gesprekken worden gevoerd. „Op termijn moet NAC een stabiele eredivisieclub worden met heel veel talenten uit de regio,” zegt Smulders bij zijn aantreden tegen Omroep Brabant. Dat NAC op dat moment in de middenmoot in de eerste divisie bivakkeert, doet aan zijn ambities niets af.

Smulders’ uitspraken vallen goed bij de fanatieke achterban van de club. In Breda zien ze niets liever dan jongens uit de regio. En mooi voetbal is leuk, passie en strijd is waar de fans echt warm van worden. ‘Niet opgeven, altijd doorzetten’ is niet bij toeval de strijdkreet. De populairste spelers zijn zelden de beste voetballers uit de clubhistorie. Neem de in juli dit jaar overleden Wanny van Gils, een cultheld onder supporters. De man uit het nabijgelegen Oosterhout wisselde in de jaren tachtig onnavolgbare acties moeiteloos af met opzichtig geblunder. Het leverde hem zijn eigen liedje op: „Wanny, Wanny, Wanny, hij wil wel maar hij kannie.”

Aan de wispelturigheid op het veld en in de bestuurskamer wil Smulders een einde maken. Om langdurig tot prestaties te komen, is rust nodig rond NAC, is zijn heilige overtuiging. Een samenwerking met City kan daarbij helpen want met goede spelers komen de resultaten en dat geeft rust. Maar ook Go Ahead Eagles dingt naar de hand van City.

Nederland is zeer interessant voor City: uit onderzoek blijkt dat jonge spelers van alle Europee competities in de eredivisie het meeste speeltijd krijgen.

„Is het een idee om naar Nederland te gaan om bij beide clubs te kijken?”, oppert managing director Brian Marwood aan zijn collega’s bij City.

Bij zijn verschillende bezoeken aan Nederland wordt Marwood duidelijk dat er nog veel meer clubs zijn die mogelijk interessant zijn om mee samen te werken: FC Utrecht, Roda JC, FC Twente.

Nederland is zeer interessant voor City. Uit onderzoek blijkt dat jonge spelers van alle Europese competities in de eredivisie de meeste speeltijd krijgen. De Engelse Premier League staat in het rijtje juist helemaal onderaan.

Opgetogen bericht Marwood zijn collega’s in Manchester over zijn bevindingen. NAC („Not a huge club”) heeft voorlopig de voorkeur van Marwood en zijn collega Fergal Harkin: spelend op gras, een grote en fanatieke aanhang en er zitten goede mensen in de leiding.

Beslissende zet

Begin 2016 doet Smulders een beslissende zet in de strijd om de gunst van City. Als technisch directeur bij FC Eindhoven heeft hij jarenlang zuidelijk Nederland en België afgestruind, op zoek naar jongens met een krasje en talenten die op een zijspoor zijn beland. Zo weet hij dat City-huurling Enes Ünal zit weg te kwijnen op de bank bij de Belgische club Racing Genk. Smulders overtuigt de spits om naar NAC te komen. In de resterende elf wedstrijden van het seizoen scoort Ünal negen keer. Ook in Manchester is men enthousiast over de wederopstanding van de Turk. Breda blijkt een prima tussenstation om een speler aan marktwaarde te laten winnen.

De gesprekken tussen NAC en City worden serieuzer. De Engelsen lichten de eerstedivisionist financieel door. NAC blijft in een „financieel uitdagende positie”, luidt de conclusie. Over de liefst 23 aandeelhouders hebben de Engelse analisten ook zo hun bedenkingen. „Komen daar geen problemen van?”.

Op dinsdag 15 maart 2016 zijn Smulders, Goetzee, grootaandeelhouder Wim van Aalst en nog drie betrokkenen in Manchester te gast bij City’s Chairman’s Club. Op het programma staat de Champions League-wedstrijd Manchester City-Dynamo Kiev. Zat Smulders een half jaar eerder nog bij wedstrijden op maandagavond met 800 toeschouwers, nu zit hij op stoel 752 van blok 227 op het ereterras van het Etihad Stadium, te midden van afgevaardigden van Barcelona, Ajax en Nike. Dat het duel eindigt in 0-0, maakt voor het bezoek uit Brabant weinig uit. De samenwerking is aanstaande.

En dat is merkbaar in Breda. De spanning in de top bij NAC neemt toe, onder meer over de reactie van de fans. Het is belangrijk dat de clubraad, waarin verschillende supportersgroepen zijn vertegenwoordigd, met een positief statement komt, zegt de wat nerveuze Goetzee meermaals tegen betrokkenen. De tijd begint te dringen, weet de algemeen directeur. De NAC-watcher van dagblad BN/De Stem achtervolgt hem al dagen met vragen „over een mogelijke samenwerking met een grote club”. Goetzee in een mail aan City: „Ik probeer de vragen te ontwijken en geef hem antwoorden waarmee we tijd kopen. Maar het is lastig, want ik wil niet liegen.”

Een video van Manchester City over de samenwerking:

Op 14 april 2016 is het zover. NAC en Manchester City tekenen een vijfjarig contract. Jaarlijks zullen minimaal vier van City’s grootste talenten de Noordzee oversteken terwijl City hun salaris blijft betalen. Smulders tegen BN/De Stem: „Ik denk dat iedereen jaloers is op NAC.” Goetzee vertelt opgetogen aan Omroep Brabant dat bij een eventuele verkoop van de huurling na zijn periode in Breda, de club ook nog een vergoeding ontvangt. De boodschap sorteert precies het gewenste effect.
„Ik denk dat je erg tevreden bent met deze samenwerking,” zegt de verslaggever van de regionale zender.

Goetzee knikt. „Het is fantastisch. Uniek dat we dit als club kunnen doen.”
Omroep Brabant: „De supporters van NAC gaan straks de grote sterren vanuit de Champions League zien in het NAC-stadion?”
Goetzee: „Dat is natuurlijk wel de droom en dat is ook de intentie van Manchester City.”

De fans reageren overwegend positief („Fantastische deal”), al is er ook achterdocht: „Klinkt haast te goed om waar te zijn. City speelt voor Sinterklaas…”. En: „Over twee jaar weten we pas hoe hard we genaaid zijn.” De zelfspot op de fansites is ook nu niet ver weg. „En wat brengt NAC in? Worstenbroodjes?”

Dat de samenwerking met NAC voor City onderdeel is van een nieuw verdienmodel, laat Goetzee onbenoemd. Net als de contractueel vastgelegde „uiterste inspanning” die NAC moet leveren om de City-spelers „minimaal 50 procent” van het aantal officiële duels te laten spelen in de eredivisie. Speelt NAC eerste divisie, dan loopt dat percentage op tot „75 procent”.

Deel van de overeenkomst waarin de speeltijdafspraak tussen NAC en City is vastgelegd:

In gesprekken met de media draait Goetzee om het bestaan van een dergelijke afspraak heen en blijft hij onduidelijk over wie uiteindelijk bepaalt welke spelers er naar Breda komen. Goetzee: „We blijven zelf in regie over de opstelling en we krijgen zelfs een dikke vinger in de pap over welke spelers er gaan komen.”

De spelers zelf hebben daar weinig over te zeggen, heeft Marwood zijn City-collega’s een maand eerder in een directievergadering uitgelegd. „Wij vertellen spelers dat NAC is waar ze naartoe gaan, in plaats van dat makelaars dicteren waar de mannen aan worden verhuurd. Dit is in het belang van de spelers. Wij weten dat deze club goed is voor hun ontwikkeling.”

Hoe de machtsverhoudingen tussen NAC en Manchester City liggen, wordt al snel duidelijk. Enes Ünal vertrekt op voorspraak van City na vijf maanden NAC alweer. De spits moet naar FC Twente. De club uit Enschede komt namelijk wel uit in de eredivisie.

Hans Smulders heeft vooral oog voor de positieve kanten van de samenwerking, zelfs als het niveau van de eerste lichting huurlingen uit Engeland in het seizoen 2016-2017 tegenvalt. Invloedrijke fans als AD-journalist Sjoerd Mossou drijven er de spot mee. In zijn column in de sportkrant: „Ik verbaas me over hoe ongelooflijk slecht de vier spelers van Manchester City zijn. Is Jules de Corte daar soms scout?”

Op miraculeuze wijze promoveert NAC met weer een nieuwe trainer naar de eredivisie. Dat succes neemt de aanvankelijke scepsis bij de fans over de samenwerking grotendeels weg. Rond de club is het zelfs relatief rustig – onder het bewind van Goetzee en Smulders sijpelt er nog maar weinig nieuws uit de binnenkamers naar de pers.

De twee professionaliseren de club en worden daarbij geholpen door City. Zo investeren de Engelsen in het trainingscomplex van NAC, een onooglijke accommodatie in de uithoek van Brabant, ingeklemd tussen boomkwekerij Poppelaars en andere agrarische bedrijven. Het ligt zover van het stadion dat er zelden supporters komen. Verder voorziet City NAC van een Canon-camcorder van 1.712 euro, betaalt het het salaris van sportwetenschapper Freek Laumen en levert software om trainingen te analyseren.

Smulders is er blij mee. De samenwerking is uit noodzaak ontstaan, niet uit luxe. Supporters, aandeelhouders en sponsors willen alles weten over de samenwerking, maar daar heeft Smulders lang niet altijd zin in. Hij heeft ook niet de sociale vaardigheid om lang te praten met mensen die in zijn ogen weinig van het spel begrijpen. Zijn eerste vraag bij een vergadering: „Hoe lang gaat het duren? Ik wil nog ergens een wedstrijd kijken.”

In Manchester, waar hij zo’n dertig keer komt, waarderen ze zijn toewijding. Met Fergal Harkin raakt hij zelfs bevriend.

C-garnituur

Een nieuw seizoen betekent in de zomer van 2017 een nieuw kwartet spelers uit Manchester. Alleen smaakmaker Manu Garcia blijft. Hij krijgt gezelschap van onder meer de Franse spits Thierry Ambrose en de Spaanse verdediger José Angeliño. Het NAC-publiek kijkt zijn ogen uit. Het weet: zonder de samenwerking met City zouden jongens van dit kaliber nooit in Breda te zien zijn geweest.

Na opnieuw een tumultueus seizoen – zo wordt de door Smulders aangestelde trainer Stijn Vreven drie keer naar de tribune gestuurd wegens wangedrag – handhaaft de club zich in de eredivisie. Geheel volgens plan verkast City alle verhuurde smaakmakers. Garcia moet naar Toulouse, Ambrose naar het gedegradeerde Lens en Angeliño wordt verkocht aan PSV. Dat is meteen de enige City-deal waar NAC geld aan overhoudt. Contractueel is bepaald dat de club 5 procent krijgt van het verschil tussen aan- en verkoopprijs door City, na aftrek van de transferkosten. In het geval van Angeliño levert het NAC ruim twee ton op.

Het gedwongen vertrek van hoofdtrainer Vreven completeert de exodus. De opvliegende Belg is bij de fans populair maar de leiding van NAC wil professionaliseren, meer individuele aandacht voor spelers.

Daarvoor komt Mitchell van der Gaag, met wie Smulders eerder samenwerkte bij Eindhoven. De rust die daar heerste, is ver weg in Breda. De leegloop is letterlijk zichtbaar op het trainingsveld als Van der Gaag in de zomer van 2018 begint. Met een met junioren aangevuld team begint hij aan de voorbereiding. Het is lange tijd onduidelijk welke spelers er uit Manchester komen. Niet voor het eerst verkiezen City-huurlingen de Championship, het tweede niveau in Engeland, boven spelen in Breda en wonen in een bescheiden flatje in Teteringen. Van de vijf door Smulders gedroomde spelers komt er een: doelman Arijanet Muric.

Het gemor in de wandelgangen zwelt direct aan: waar blijven de nieuwe spelers? Helemaal als NAC in geen enkel oefenduel de nul houdt, scoren lastig blijkt en het de competitie dramatisch begint.

Druk op Smulders neemt toe

Smulders voelt de druk. „De kritiek is terecht,” stelt Sjoerd Mossou. „Kwalitatief gezien is het elftal 30 tot 40 procent minder dan vorig seizoen. Dat zorgt voor onvrede.” Mossou, die door zijn columns, frequente tv-optredens en meer dan 100.000 volgers op Twitter een factor van belang is voor de NAC-leiding, vat de problemen van Smulders kernachtig samen: „Zolang het goed gaat, wordt de samenwerking gedoogd. Als de resultaten tegenvallen, keert het zich tegen je.”

De druk op Smulders neemt toe. Hij verdedigt zich door te zeggen dat de club zich met deze spelers moet kunnen handhaven. Smulders: „Daar ben ik van overtuigd.”

Hij lijkt de enige. Door zijn beperkte budget is Smulders grotendeels afhankelijk van wat City stuurt. En dat is dit keer de C-garnituur. Tot overmaat van ramp haalt City door keepersproblemen op het allerlaatste moment doelman Muric terug naar Engeland. Smulders is de gebeten hond. Zelfs op de hoofdtribune wordt hij uitgescholden. Dat de technisch directeur bedingt dat hij op kosten van City twee nieuwe doelmannen kan halen én de club een financiële compensatie van een paar ton ontvangt, gaat in alle commotie verloren. Niet NAC maar het „oliegeld van City” is de baas in Breda, is de kortste samenvatting.

Eind september, na weer een nederlaag, heeft NAC slechts drie punten. „Het lijkt helemaal nergens op. Ik schaam me,” zegt middenvelder Gianluca Nijholt na afloop tegen BN/De Stem. „Op dit moment zijn we het lachertje van de eredivisie.”

Smulders geeft een groot interview aan fansite B-side Rats. „Het is godverdomme kut”, zegt Smulders over de nood waarin de club verkeert. Maar het komt goed, bezweert Smulders, die achter de schermen druk in overleg is met City over versterkingen die in de winterstop moeten komen. Smulders: „We verwachten ons dit seizoen probleemloos te handhaven.”

Exit Smulders

Dat geldt niet voor zijn eigen positie. De aandeelhouders grijpen drie dagen na het interview in. Smulders staat langs het trainingsveld in Zundert als de voorzitter van de raad van commissarissen belt. Smulders weet hoe laat het is. City’s angst wordt bewaarheid: de vele aandeelhouders hebben niet hun hoofd maar hun supportershart laten spreken. Exit Smulders.

Net als in zijn rol als algemeen directeur bij FC Eindhoven, wordt niet Smulders’ voetbalkennis maar zijn omgang met invloedrijke colonnes hem fataal. „Een eigenheimer”, vinden ze Smulders.

Terwijl de gewezen technisch directeur zijn rondes loopt op de golfbaan, blijft NAC verliezen. Bij de derby tegen Willem II, op 21 oktober, is de sfeer in en rond het stadion uiterst geladen. „Vecht voor de club en de stad”, staat er op een spandoek.

NAC is een cultclub, die prat gaat op dat imago. De club heeft al dertig jaar dezelfde stadionspeakster en lanceerde als eerste een staantribune voor bobo’s. In de persruimte van het stadion prijkt overal NAC-proza. ‘Wij zijn een orkaan van geluid.’ ‘Wij gaan voor elkaar door het vuur.’ ‘Wij zijn eigenzinnig.’

We hebben hier alle Football Leaks-verhalen op een rijtje gezet

Het gelijkspel (2-2) tegen Willem II brengt niet de gehoopte rust. Na afloop van het duel zoekt de harde kern de confrontatie met de mobiele eenheid. De politie wordt geschopt en geslagen. Het zal leiden tot negen aanhoudingen en diepe verontwaardiging bij burgemeester Paul Depla: „Als voetballiefhebber schaam je je kapot.”

’s Avonds in het programma Studio Voetbal brandt oud-NAC-spits Pierre van Hooijdonk de selectie en daarmee Smulders af. „NAC moet van scratch opnieuw beginnen,” zegt de ex-international. „Dit elftal heeft niet voor niets zo weinig punten gehaald. Ik denk dat iedereen wel kan zien dat het te weinig kwaliteit heeft om te overleven.”

Van Hooijdonk vertelt dat hij is gevraagd om technisch directeur te worden. Maar dat zal hij uiteindelijk niet doen, wat Smulders intern al heeft voorspeld. Van Hooijdonk wil helpen als adviseur.

Op dinsdag 13 november, anderhalve week voordat NAC moet proberen om in de thuiswedstrijd tegen Ajax van de laatste plek af te komen, maakt de club bekend dat Smulders’ taken worden overgenomen door een kwartet mannen. Van Hooijdonk wordt onbezoldigd adviseur. Cor van Rooij, groot geworden in onder meer wegbewijzering, staat hem bij. Passend in de traditie van NAC stapelt Van Rooij de functies op elkaar: naast sponsor, aandeelhouder en commissaris is hij nu ook beleidsbepaler.

Dit verhaal is gebaseerd op gesprekken met tal van betrokkenen en documenten uit Football Leaks.