Florida en de hertelling van 2000: ‘het was vreselijk’

‘Het was vreselijk.” Suzanne Gunzburger (79) kan zich precies voorstellen hoe de mensen zich voelen die in Broward County de stemmen van de Congresverkiezingen van 6 november hertellen. Zij moest het doen voor de presidentsverkiezingen van 2000, het jaar dat Republikein George Bush en Democraat Al Gore een paar honderd stemmen uit elkaar lagen in de beslissende staat – ook Florida.

Het voorlopig resultaat werd om die reden aangevochten en toen begon een procedure die weken zou duren en door het hele land werd gevolgd. Niet met de armen over elkaar en we zien wel wat het wordt, maar met demonstraties, intimidatie, juridische procedures. „Echt vreselijk”, zegt Gunzburger door de telefoon.

Het is in de Verenigde Staten niet ongebruikelijk dat de stemmen nog dagen na de verkiezingen worden geteld. Eerder deze week werd pas de uitslag voor de Senaatsverkiezing in Arizona gemeld: daar won Democraat Kyrsten Sinema de zetel die een week geleden nog naar haar Republikeinse rivaal leek te gaan. In Georgia wordt nog altijd geteld voor de gouverneursrace.

Florida spant de kroon. Hier bleven de hele week maar liefst drie verkiezingen too close to call: de gouverneursverkiezing, die om de Senaatszetel en voor de landbouwcommissie. „Ik kan me niet herinneren dat zoiets eerder is voorgekomen”, zegt Patti Brigham, voorzitter van de League of Women Voters (LWV) in Florida. Donderdag lieten de autoriteiten van de staat weten dat na een machinale hertelling de race om de Senaat nog altijd niet is beslist. Uiterlijk zondag moeten alle 8,2 miljoen stemmen met de hand opnieuw worden geteld om de beslissing te brengen.

Voor de LWV, een niet aan enige politieke partij gebonden organisatie die sinds 1920 opkomt voor de rechten van kiezers, staat één ding voorop, zegt Brigham: ,,Het gaat niet om de kandidaat maar om de kiezers. De haast tot een uitslag te komen zou niet moeten prevaleren boven de zekerheid dat elke rechtmatige stem is geteld.”

Dat is precies het probleem van Florida, er wordt wel aangespoord tot haast. President Trump twitterde dinsdag: „Wanneer geeft Bill Nelson [Democratische kandidaat-senator] zijn nederlaag nu eens toe? De types die aan het tellen zijn in Broward en Palm Beach zullen heus niet voldoende stemmen ‘vinden’.”

Favoriet doelwit

Brenda Snipes is een van die ‘types’. Zij is de supervisor van de kiescommissie van Broward County, en ze heeft daar een geschiedenis. Bij de verkiezingen van 2016 bleek dat zij in haar eentje, zonder toezicht, stemmen had geopend die per post waren ingestuurd. Na nieuwe afspraken kon de procedure doorgaan. Eerder dat jaar had Snipes de stembiljetten voor de Democratische voorverkiezingen vernietigd, terwijl de verliezer een procedure had aangespannen. Haar kantoor werd daarvoor dit jaar veroordeeld.

Snipes is daardoor een favoriet doelwit geworden. De president twitterde dat de stemmen in Broward „massaal zijn geïnfecteerd” en dat de uitslag van de verkiezingsavond moet worden overgenomen – toen de Republikeinse kandidaten voorlagen. „Waarnemers hebben de verkiezingen gecontroleerd, justitie heeft aangiften nagetrokken. Er is geen fraude geconstateerd”, zegt Patti Brigham van de LWV.

Aanhangers van de Republikeinen denken daar anders over. Zij omsingelden het kantoor van de kiescommissie en brulden: ‘Sluit haar op!’ – een echo van de strijdkreet van Trump tegen Hillary Clinton. Op Facebook plaatste Seber Newsome III, een voormalige Democraat die naar eigen zeggen in 2016 Trump-aanhanger was geworden, adres en telefoonnummer van Brenda Snipes. En dat herkende Suzanne Gunzburger ook uit het jaar 2000.

„Twee volle weken, twaalf uur per dag hebben wij zitten tellen in een zaaltje in het stadje Plantation”, zegt Gunzburger, in 2000 een van de drie leden van de toezichtcommissie voor de verkiezingen in Broward County. Hetzelfde gebeurde in zaaltjes in Miami Dade County en Palm Beach. Tientallen vrijwilligers bekeken de stembiljetten. Als er eentje tussen zat die mogelijk ongeldig was, dan brachten ze hem naar de toezichtcommissie. Die zat midden in de zaal aan een lange tafel. „Tegenover ons zaten drie waarnemers van de Republikeinse Partij en drie van de Democraten”, zegt Gunzburger. „De Republikeinen waren zo verstandig geweest een hotel te boeken, zodat zij om de vier uur verse waarnemers konden sturen. De Democraten zaten urenlang tegenover ons te knikkebollen.”

Op de verkiezingsavond was George Bush tot winnaar in Florida uitgeroepen, en daarmee verzekerde hij zich van het presidentschap. Net als nu dromden de Republikeinse aanhangers voor de kieskantoren. „In Miami Dade werd op de deur gebeukt en leuzen gebruld. De kiescommissie daar was zo bang, dat ze voortijdig met tellen zijn gestopt. De commissie in Palm Beach wilde per se vrij nemen met Thanksgiving en daardoor kregen ze de hertelling niet tijdig af. Wij waren de enige van de drie die alle stemmen van alle 557 stembureaus in ons gebied hebben herteld.”

‘Toen heb ik gehuild’

Lees ook: Republikeinen: hertelling in Florida is bedrog

Het stugge tellen maakte ook Suzanne Gunzburger tot doelwit, net als Brenda Snipes nu. „Ik heb indertijd 5.000 doodsbedreigingen gekregen – en Facebook en Twitter bestonden nog niet. Wij werden 24 uur per dag bewaakt. Er kwamen mensen binnen met beledigende teksten op hun T-shirt, die de hele dag bleven zitten. Pure intimidatie.” Het ergste was dat blogger Matt Drudge in zijn nieuwsbrief, een voorganger van Breitbart, woonplaats en namen van haar kleinkinderen publiceerde. „Toen heb ik voor het eerst gehuild.”

Er waren berichten over verdwenen stemmen, biljetten waarmee geknoeid was – het bleek allemaal niet waar te zijn. Aan het eind van de hertelling had Democraat Gore er in Broward 567 stemmen bij, waarmee hij Bush in het vizier kreeg.

Na de deadline werd de uitslag van de verkiezingen in Florida naar het Supreme Court gebracht. Hoewel in Palm Beach en Miami Dade niet alle stemmen waren geteld, hakte het hooggerechtshof de knoop door. Een verdeeld hof: vijf van de negen rechters stelden vast dat Bush met 537 stemmen verschil had gewonnen. „Dat is de tweede keer dat ik heb gehuild”, zegt Gunzburger. „Al ons harde werken was voor niets geweest.”

Luister ook: The Presidential Podcast
Eerst leken Trumps succes nog groot. Immers: terwijl het gebruikelijk is dat de regeringspartij zetels verliest, hadden de Republikeinen er in de Senaat zelfs zetels bij gewonnen. En bovendien: alle door Trump zelf gesteunde kandidaten hadden ook gewonnen.

Nu er meer stemmen geteld zijn, is het beeld anders. Hoe groot de verschuiving is en waar dat toe kan leiden, bespreken NRC-correspondent Bas Blokker en VPRO-presentator Chris Kijne in hun nieuwe podcast.