Nederlands Dans Theater? Nooit van gehoord. Nou, één keer, vlak voor hij een telefoontje uit Den Haag kreeg. De vriendin van de Amerikaanse danser en choreograaf Phillip Chbeeb (29) had hem iets verteld over een Nederlands gezelschap waar ze dol op was. En toen kwam die uitnodiging om een choreografie te maken voor precies dat gezelschap. Daar repeteert hij nu met zestien dansers van de juniorgroep NDT2 in de studio van het onttakelde Lucent Danstheater, waar regelmatig bouwrumoer doordringt uit de bouwput van het toekomstige cultuurpaleis op het Spui.
„Kijk, het moet eruitzien alsof er aan je borstbeen wordt gerukt.” Chbeeb (hiphop-alias Pacman) laat zijn borstkas heftig ‘poppen’, alsof zijn hart zelfstandig een weg naar buiten zoekt. Eitje, lijkt het. Voor hem dan. Want zelfs voor de jonge alleskunners van NDT2 is hiphop een héél andere tak van sport.
Popping is maar een van de hiphopstijlen die de Amerikaan tot in de puntjes beheerst, naast locking, waving, whacking, bone breaking, tutting enzovoort. Chbeeb, afkomstig uit een dorpje nabij Houston, is vooral een onnavolgbare freestyler. Zoals vele hiphoppers is hij autodidact. Uren oefende hij zijn moves, teruggetrokken op zijn kamertje. Pas na een paar jaar vond hij een centrum waar hij met andere street dancers kon trainen.
Al experimenterend ontwikkelde hij de unieke stijl waarmee hij in razend tempo hiphopstijlen kan combineren, om als een illusionist onmogelijke bewegingen te creëren, met ledematen die schijnbaar gewrichtsloos golven en slingeren, schokken en knakken in richtingen die niet kunnen. Lichaamsdelen stapelt hij als losse delen van een bouwpakket op elkaar, laat ze draaien, wiebelen en schuiven.
Lichaamsbeheersing
Met zijn imposante lichaamsbeheersing viel de toen nog wat slungelig ogende, sympathieke knul in 2007 onmiddellijk op in de voorrondes van de Amerikaanse televisieshow So You Think You Can Dance. Die hij overigens niet overleefde – een goede les: „Ik begreep dat ik een danser in plaats van een beweger moest worden.” Twee jaar later drong hij wel tot de finale door en in 2011 eindigde hij met zijn groep I.aM.mE als winnaar van een andere talentenjacht, America’s Best Dance Crew. Sindsdien, vele optredens, commerciële opdrachten, rollen in dansspeelfilms, eigen dansfilmpjes en clips voor Taylor Swift en Ed Sheeran later, heeft hij een YouTube-kanaal met ruim 300.000 abonnees en 200.000 volgers op Instagram.
Toch neemt NDT een – lovenswaardig en welkom – risico met de uitnodiging aan Chbeeb. Hij is weliswaar een van de weinigen uit het SYTYCD-universum die zich artistiek heeft doorontwikkeld en individueel met zowel hedendaagse als klassieke dansers heeft gewerkt, maar nooit eerder creëerde hij voor een groot gezelschap uit het gevestigde theatercircuit, laat staan een groep met de statuur van NDT. Chbeeb was dan ook verrast: „Onze werelden liggen zo ver uit elkaar. Het verbaasde mij dat zij parallellen zien. Maar ik dacht: ha, weer iets nieuws.”
Door zijn televisiebekendheid krijgt hij de laatste jaren steeds nieuwe uitdagingen. Bij Cirque du Soleil en 7 Fingers werkte hij bijvoorbeeld met jongleurs, acrobaten, slangenmensen, hoelahoepers. „Ik ben zelfs gevraagd voor een choreografie voor een stel pen spinners [virtuoos een pen tussen de vingers laten ronddraaien]. Ik wist niet eens dat het bestond.”
Voor hij naar Den Haag kwam, werkte hij met een schaduwgroep zijn choreografie uit in Los Angeles, zijn huidige thuisbasis. „Bij de eerste repetitie hier heb ik de hele set van twintig minuten tot op de seconde aan de dansers uitgelegd.” Lachend: „Om even duidelijk te maken dat ik weet wat ik doe. Want een beetje zenuwachtig was ik wel.”
Nu werkt hij zelfverzekerd en snel in de studio, terwijl de protestsong ‘This is America’ van rapper-songwriter Childish Gambino uit de geluidsboxen knalt. Bladerend in een aantekenboek geeft hij aanwijzingen voor een hypercomplex trio, waarbij een danseres wordt gemanipuleerd door haar partners, overlangs, onderdoor. „Ja zo! En het lijkt me interessant als je met je hand de lijn van haar lichaam volgt”, zegt Chbeeb tegen de man, die één vrouw tilt terwijl de andere zich met haar benen aan hem vastklemt; een ingewikkeld bouwwerk van lichamen.
Zo verfijnt en schaaft hij voortdurend aan poses en bewegingen, de connecties polijstend en tot in detail richting, timing, hand- en oogcontact regisserend.
Student bouwkunde
Het stuk zit volgepakt met scrupuleus uitgedokterde constructies. Misschien, denkt hij, is die neiging een overblijfsel van zijn jaren als student bouwkunde. „Ik hou van machines, hoe ze werken. Stel je een nerd in een lab voor: that’s me.”
Met zijn NDT-debuut – over een stervende man die zijn leven overziet – wil hij iets tonen wat totaal verschilt van het NDT-repertoire. Een andere dynamiek, een andere structuur. „In de choreografieën van NDT zit normaliter veel lucht en ruimte. Door zoveel mogelijk bewegingen in een korte tijd te persen, haal ik die eruit. Ik elimineer het ‘comfort’.” Met zelfspot: „Nou ja, ik had geen idee wat ze van mij wilden, dus dit wordt een soort catalogus van mijn stijl. Voor als ze me willen terugvragen.”
Hij gelooft zeker dat hij NDT iets te bieden heeft. Hoe je door spierspanning in plaats van beweging muziek kunt uitdrukken bijvoorbeeld, of wat bewegen vanuit swing en momentum in plaats vanuit posities aan mogelijkheden oplevert. En vooral hoe dansers hun ingebakken neiging kunnen loslaten om bewegingen móói te maken. „Maar geen mix van twee werelden. Dat leidt meestal tot slappe aftreksels. Mensen die het vocabulaire van beide stijlen op hoog niveau beheersen, zijn uiterst zeldzaam. Met de kennis van hier en mijn achtergrond ontstaat een groot potentieel om nieuwe ‘woorden’ te creëren. Wie weet, een nieuwe taal.”