Hoe Hollanders AS Monaco in het geheim vooruit hielpen

Henri van der Aat weet dat hij vindingrijk moet zijn. Als commercieel directeur hield hij bij Ajax bijna vijf jaar lang strak toezicht op de ticketprijzen en sponsordeals, met succes. Hij weet hoe je een club draaiend houdt. Maar nu is het 2014 en zit hij bij AS Monaco, een club die op het hoogste niveau speelt, maar in een leeg stadion.

Waar haalt hij in hemelsnaam supporters vandaan? In het zuiden ziet hij de Middellandse Zee, in het noorden de Alpen. Monaco beslaat twee vierkante kilometer en heeft evenveel inwoners als Valkenswaard. Van die 31.000 mensen zijn er ook nog eens hooguit 9.000 tegelijk aanwezig. Een huis op naam is genoeg om geen belasting te hoeven betalen. Iedere avond om tien uur schieten als op bevel automatisch de lampen aan in al die lege appartementen.

Van de 18.500 stadionstoelen, vergelijkbaar met Roda JC, raken er per wedstrijd, met wat geluk, hooguit een paar duizend bezet.

Er waren tijden dat de sponsorinkomsten er bij AS Monaco niet zo toe deden. De club speelde op topniveau, raakte in een dal en krabbelde daar eind 2011 weer uit toen het in handen kwam van een steenrijke Rus. Dmitri Rybolovlev (51) is een voormalig cardioloog die rijk werd in de handel in kalium. Hij investeerde in tweeënhalf jaar tijd 325 miljoen euro in de club.

Met dat geld komt in 2014 de Champions League in zicht. Maar met het prestige komen ook de strenge financiële regels waaraan de club ineens moet voldoen. Die financial fairplay-regels van de Europese voetbalbond UEFA bepalen dat een club een gezond bedrijfsmodel moet hebben. Maar hoe run je een club zonder supporters?

AS Monaco haalt in 2014 alle trucs uit de kast om in elk geval op papier aan de regels te kunnen voldoen, blijkt uit documenten van platform Football Leaks die het Duitse weekblad Der Spiegel verkreeg en deelde met NRC en andere partners van journalistiek netwerk EIC.

Er komt een opgepompt sponsorcontract aan te pas, een geheime truc via een belastingparadijs, een diner in een sterrenrestaurant, een dreigement en een side letter. De UEFA ruikt onraad, doet onderzoek, maar laat het gaan.

Dit weekend bleek de UEFA de ongeoorloofde financiële steun aan Paris Saint-Germain en Manchester City eveneens te hebben toegestaan, tegen haar eigen regels in.

Van der Aat, maar met name de vermogende Nederlander Bernard de Roos en in zijn kielzog diens zoon, helpen de club meedenken over nieuwe inkomsten. Na ruim een jaar zijn de Nederlanders met ruzie weer uit Monaco vertrokken.

Helikopter

„Je weet dat ik een Nederlander ben. We zijn een klein land, dus dit zijn nog wat kleine vragen”, zo kondigt de bekende zaakwaarnemer Rob Jansen op 7 februari 2014 de wensen van zijn cliënt aan. Hij wil weten in wat voor auto van de club Van der Aat straks kan rijden. En of diens huurvergoeding wat omhoog kan. Jansen is dan al even in gesprek met AS Monaco over de komst van keeper Maarten Stekelenburg. Hij ving op dat de club een commercieel directeur zoekt. Jansen kent Van der Aat nog van Ajax. Ze mogen elkaar.

Van der Aat moest weg bij Ajax toen onder aanvoering van Johan Cruijff de managers werden vervangen door bekende oud-spelers. Van der Aat speelde in zijn jonge jaren op hoog niveau voetbal, maar werd bekend als zeiler. Hij ging mee naar de Olympische Spelen van 1980 in Rusland, als reservestuurman en kwartiermaker. Vier jaar later begeleidde hij als bondscoach van het Nederlandse zeil- en surfteam Stephan van den Berg naar olympisch goud.

Al snel na zijn vertrek bij Ajax komt een verlossend telefoontje van zijn voorganger, voormalig Nederlands zeilcoach Bernard de Roos. De Roos heeft inmiddels een internationaal sportmarketingbureau in Zwitserland, AIM. Wil Van der Aat niet bij hem komen werken, als vice-president? Van der Aat vertrekt naar Zwitserland, maar als AS Monaco hem niet lang erna benadert, laat De Roos hem met liefde gaan. AIM doet zaken met topclubs, maar nog niet met AS Monaco. Nu hebben ze iemand binnen. Het kan het begin zijn van iets moois.

AS Monaco is geen Ajax, merkt Van der Aat al snel. Hier is geen stammenstrijd, geen eindeloos overleg. Mensen staan niet constant op zijn deur te bonken om te zeggen dat alles anders moet. Slechts twee mensen zijn hier de baas: de prins van Monaco (eenderde van de aandelen) en Rybolovlev (tweederde van de aandelen), een schichtige Rus die naar men zegt slappe handjes geeft en bang is daarbij besmet te raken met bacteriën. Hij verliet zijn thuisland en kwam via Zwitserland in Monaco terecht. Hij bezit er een luxe penthouse en een helikopter en wordt steeds door lijfwachten omringd. Zijn rechterhand bij de club is ook een Rus, algemeen directeur Vadim Vasiljev.

Deze club kent andere problemen. AS Monaco moet snel aan de UEFA laten zien dat ze hun zaken op orde hebben. Maar hoe?

Met paaien, bijvoorbeeld. Rybolovlev laat een ontmoeting regelen met de op dat moment twee belangrijkste mensen van de UEFA: voorzitter Michel Platini en secretaris-generaal Gianni Infantino, op het Zwitserse hoofdkantoor. Na de bijeenkomst zal Rybolovlev per helikopter doorvliegen naar het luxe ski-oord Gstaad.

Twee dagen voor die bijeenkomst op 13 maart adviseert Van der Aat de Russen per e-mail over wat ze met de UEFA-bazen kunnen bespreken.

Wat ze wel mogen zeggen: dat het voor Monaco „een uitdaging” is om aan de Europese regels te voldoen, schrijft Van der Aat.

Wat de Russen níét mogen zeggen: dat ze het eigenlijk maar niks vinden, die regels.

Maar vooral moet geheim blijven dat de club de regels mogelijk al overtreedt: „Natuurlijk moeten we niet eens de kleinste aanwijzing geven dat we wellicht een probleem hebben om aan de financial fair play-regels te voldoen.” De boeken voor het seizoen 2011-2012 en 2012-2013 zijn net goedgekeurd en laten te grote verliezen zien.

Britse Maagdeneilanden

Van der Aat presenteert in het voorjaar van 2014 mooie plannen aan zijn bazen.

Een nieuw stadion, deels in zee, met een ondergrondse tunnel. Of anders het huidige stadion helemaal verbouwen en van Monaco de meest exclusieve club van de wereld maken, met wereldberoemde hosts. Als 8.000 leden een ton tot een miljoen per jaar betalen, ben je er al. ‘Like nowhere else’ is de slogan. Rybolovlev ziet het naar verluidt zitten, maar de prins wil het niet.

Ergens in die tijd introduceert Van der Aat nog een ander plan: ‘digital overlay’. Het is een slimme vinding van Bernard de Roos en zijn zoon. AIM verdient geld met systemen waarmee je de sponsoring op de borden langs het veld kunt aanpassen. Er komt vrij letterlijk een digitale laag over de advertenties heen zodat een Franse kijker naar Franse reclame kijkt en je in China een Chinese sponsor ziet.

Voor superrijke voetbalclubs is de Champions League niet groots genoeg, bleek uit eerder Football-Leaks-documenten. Ze werken aan een plan voor een nog exclusievere ‘Super League’

In de toekomst hoopt het bedrijf ook sponsoring op de kleding van spelers digitaal te kunnen aanpassen, misschien zelfs per kijker. De club kan de beschikbare sponsorruimte zo meerdere keren verkopen.

Met zijn plan haalt Van der Aat zijn vorige werkgever De Roos zelf de club binnen, in mei 2014. De Roos is een mysterieuze, wat achterdochtige man. Hij heeft opvallend lichtblauwe ogen en kleedt zich formeel. De Roos was coach van het Nederlandse zeilteam vóór Van der Aat dat werd. Hij werkte op hoog niveau bij twee sportmarketingbureaus in Zwitserland voor hij zijn eigen bedrijf oprichtte. Hij geldt als een van de bedenkers van de Champions League. De Roos treedt nauwelijks in de openbaarheid. Zijn vrouw is Russisch; samen hebben ze een zoon die ook bij AIM werkt.

Ze sluiten een contract, AS Monaco en AIM. De laatste mag de vindingrijke systemen plaatsen. In ruil daarvoor garandeert het de club hoge sponsorinkomsten. De verliezen van de club worden zo beperkt, waardoor ze aan de Europese financiële regels kunnen voldoen.

Wonderlijk is het wel. De werkelijke sponsorinkomsten van AS Monaco zijn al jaren marginaal. Zelfs bij het bestuur van de club zijn twijfels over de constructie.

Een bestuurder van AS Monaco: „We zullen een heel goede argumentatie moeten bouwen om de waarde van dit contract uit te leggen.”

Een juridisch adviseur van Rybolovlev: „Het is overduidelijk dat het project zelf economisch gezien nergens op slaat. […] Het is noodzakelijk dat we weten wat de mogelijke sancties zijn, mocht dit plan bekend worden.”

Het is Van der Aat die de constructie verdedigt: de nieuwe digitale uitvinding van zijn werkgever is een „game changer”. Dit contract is volgens hem dé oplossing om aan de UEFA-regels te voldoen.

Maar Van der Aat weet niet alles. Hij ziet, voor zover bekend, niet welk wonderlijk bedrag uiteindelijk in het contract belandt en weet niet wat er verder nog tegenover staat. Zodra Van der Aat De Roos de club binnenloodst, neemt die alle belangrijke beslissingen.

Het bedrijf van De Roos blijkt sponsorinkomsten van wel 140 miljoen euro per jaar te garanderen. En dat voor tien jaar, dus 1,4 miljard euro in totaal. Het is een tienvoud van de sponsorinkomsten op dat moment.

Sterker nog, AIM garandeert zelfs 140 miljoen euro voor het voorgaande seizoen 2013-2014, waarvan de werkelijke inkomsten al bekend zijn. Op 20 juni schrijft Vasiljev aan De Roos dat de sponsorinkomsten in dat voorgaande seizoen 14,4 miljoen euro zijn en dat hij dus 125,6 miljoen van hem krijgt. Tien dagen later stuurt de club hem de factuur, De Roos belooft hem te betalen.

Waarom neemt de Nederlandse zakenman zo’n enorm risico? Wie weet is digital overlay een oplossing voor van alles en denkt hij er in de toekomst geld aan over te houden.

Maar er is een logischer verklaring.

In een getekende side letter, ingezien door NRC, belooft een geheimzinnig bedrijf op de Britse Maagdeneilanden „per kalenderjaar” tien jaar lang 140 miljoen euro over te maken naar een firma van De Roos in Hongkong. Evengoed 1,4 miljard dus. Dat is geen toeval.

Dit zijn de meest relevante pagina’s uit de side letter waarin de geheime afspraken met het bedrijf op de Maagdeneilanden zijn vastgelegd.

Het gulle offshorebedrijf heet City Concept Ventures. De naam van de eigenaar wordt in de side letter niet genoemd. Maar e-mails en andere documenten wijzen naar de Russische oligarch: Dmitri Rybolovlev.

De Rus kan zo zijn geld in de club blijven pompen, maar dan met een omweg, met terugwerkende kracht en via een buitenstaander, zodat met name UEFA dit niet komt te weten.

Het bedrijf van De Roos ontvangt als dank zo’n 2 miljoen euro per jaar aan commissie.

Sterrenkok

De deal is rond. Nu moet alleen de UEFA nog van de geloofwaardigheid van het sponsorcontract overtuigd worden. Paaien maar weer. Op 26 augustus 2014 dineren De Roos en Vasiljev met het hoofd Financial Fair Play van de UEFA, Andrea Traverso. Het diner vindt plaats in het luxe restaurant van de afgelopen augustus overleden sterrenkok Joël Robuchon in het Hotel Metropole in Monte Carlo. De club betaalt. Een goede zet, blijkt later.

Terwijl de onderzoekscommissie van UEFA een hoorzitting aankondigt omdat Monaco aantoonbaar niet aan de financiële eisen voldoet, helpt Traverso – verantwoordelijk voor de gezonde financiën van voetbalclubs – AS Monaco stiekem de hoorzitting voor te bereiden.

De bestuurders zeggen hem wat ze er willen vertellen en hij geeft ze advies. Waarom hij dat doet en of de club hem ervoor betaalt, wordt uit de documenten niet duidelijk.

In het najaar van 2014 loopt de deal tussen AIM en de club vast. Rybolovlev lijkt zijn belofte in de side letter niet na te komen en dus betaalt De Roos de club niet. En omdat De Roos niet betaalt, betaalt de club niet voor zijn digitale systemen.

Waarom de Rus niet over de brug zou komen is niet duidelijk. Hij heeft volgens bronnen die zomer ruzie met de prins van Monaco over een andere investering en heeft hem dwars willen zitten bij diens zo geliefde club. Hij is ook verwikkeld in een harde scheiding met zijn vrouw, die op zijn miljarden jaagt. Wat ook de reden is, nu dit plan op niets uitloopt, dreigt een bankroet voor AS Monaco. De financiële problemen zijn inmiddels zo groot dat de bestuurders niet meer weten hoe ze die voor de buitenwereld en met name de UEFA moeten verbergen.

Wanhopig bedenkt de club meer financiële trucs. Toekomstige UEFA-inkomsten naar voren halen bijvoorbeeld. Of de opbrengsten van de verkoop van topspeler James Rodriguez eerder verzilveren. Real Madrid heeft de eerste van drie termijnen van 25 miljoen euro betaald. AS Monaco vraagt de Spanjaarden de tweede termijn tegen korting eerder te betalen en verkoopt de derde termijn aan een investeerder. Het is De Roos die een investeerder aanbrengt. AIM levert ook financiële oplossingen aan clubs.

Maar de investeerders stellen evengoed kritische vragen over het wonderlijke sponsorcontract – daar komt tenslotte de komende jaren het geld vandaan. „Ik zou graag met welke klant dan ook van jullie willen spreken die in de toekomst de club wil sponsoren”, schrijft de directeur van de afdeling rente en valuta’s van een Britse investeerder aan AIM.

De geldnood bij AS Monaco neemt toe. De club besluit een arbitragezaak tegen het bedrijf van De Roos aan te spannen waarbij het de beloofde 140 miljoen opeist. Daarvan had AIM al zeker 76 miljoen euro aan termijnen moeten betalen, stelt de club. Het doet de band met de Nederlanders geen goed.

„Het is gaaf”, vertelt Van der Aat rond die tijd tegen Ivo Niehe. Hij spreekt de presentator in een uitzending over Nederlanders in Monaco. Van der Aat is gebruind en lacht. „Als je hier zit, word je blij”, zegt hij. Zijn baan bij de club is „een nieuwe uitdagende start op mijn 57ste.”

Maar als het programma op 1 februari 2015 in Nederland wordt uitgezonden, is Van der Aat al bij de club vertrokken. Ineens moest hij weg. Hij krijgt niet te horen waarom, blijkt uit mails.

Een ‘zeer gunstige schikking’

De onderzoekscommissie van de UEFA huurt Deloitte in om onderzoek te doen naar de financiën en mores bij AS Monaco. Deloitte ziet maar één kant van de deal: het contract waarin AIM 140 miljoen per jaar aan sponsorinkomsten garandeert en niet de side letter waarin Rybolovlev die belofte afdekt.

De conclusies van Deloitte zijn hard. Onderliggende documenten voor het sponsorcontract ontbreken en ook andere cijfers zijn onzeker. Zo past de club de jaarrekening na kritische vragen van Deloitte tot twee keer toe aan.

De onderzoekscommissie van de UEFA zou gealarmeerd moeten zijn door de bevindingen van Deloitte en moeten doorvragen. Maar de bond trekt zich er weinig van aan. Voor de hoorzitting informeert Traverso de club steeds over vertrouwelijke gesprekken uit de commissie. Er zal een „zeer gunstige schikking” komen, weet hij. De UEFA heeft zelfs lof voor de stappen die de club zelf al heeft genomen.

Uit nood is bij AS Monaco intussen een parallel, nieuw bedrijfsmodel ontstaan: het verkopen van spelers. Dat is wel succesvol. De club schikt en krijgt een milde straf. De schikking hoeft nu alleen nog te worden getekend en alle problemen zijn voor AS Monaco de wereld uit.

Maar de top van AS Monaco juicht net iets te vroeg.

Atoombom

De verwachtingen zijn hoog als AS Monaco de kwartfinale van de Champions League bereikt. Maar de wedstrijd tegen Juventus op 22 april 2015 in het Louis II-stadion biedt nauwelijks spektakel. Het blijft 0-0. Na de winst van de Italianen een week eerder in Turijn, mogen die door naar de halve finale. Maarten Stekelenburg zit op de bank. Monaco ligt eruit.

Het echte spektakel komt na de wedstrijd en buiten het zicht van de camera’s, als een Monaco-bestuurder in de gastenloge ineens Bernard de Roos tegen het lijf loopt en die dreigt de vuile was buiten te hangen. „Er waren veel mensen om ons heen”, doet de bestuurder later verslag. Het gesprek duurt maar twee minuten en De Roos praat op een rustige toon. Maar zijn boodschap is alarmerend.

De schikking met de UEFA moet nog worden getekend en hier zegt De Roos nu dat hij twee brieven van de bond heeft ontvangen die hij ‘nog niet’ zal beantwoorden. Maar als hij en de club er niet snel uit komen, zal hij „een atoombom gooien”. Of de bestuurder de boodschap overbrengt aan zijn baas, „Vadim”.

De opluchting bij de club is groot als de zwaar bevochten en softe schikking van UEFA op 4 mei binnen is. Zoals een advocaat van de club het verwoordt: „Dit is fantastisch nieuws en betekent dat de ‘atoombom’ waar AIM aan refereerde is ontmanteld”. Tot ze erachter komen dat de vuile was, oftewel de geheime side letter, in de arbitragezaak wel opduikt.

De advocaten van AS Monaco horen er dan pas over. Maar dan heeft de club toch geen poot om op te staan tegen de Nederlander? Ze breken de arbitrageprocedure af en treffen een schikking. In plaats van de geëiste 76 miljoen euro gaat de club juist aan De Roos betalen. Een half miljoen voor het gebruik van zijn systemen en het ingehuurde personeel. Na ruim een jaar behoort de samenwerking tussen de Nederlanders en de Russen tot het verleden.

Op zondag 17 mei 2015, om 10.55 uur, rijdt een witte vrachtwagen het grasveld af, het stadion uit. De vrachtwagen is de avond ervoor volgeladen met displays. De meeste zijn nog zo goed als nieuw, op een enkel kapot lampje na. De vrachtwagen draait de snelweg op, richting Valencia. De systemen van de Nederlanders worden daar opgeknapt en opnieuw ingesteld, voor een volgende club.

Correctie (5 november): In een eerdere versie van dit stuk stond dat in het plan om van AS Monaco de meest exclusieve ter wereld te maken 8.000 leden een miljoen euro per jaar zouden kunnen betalen. Dat is gewijzigd in een ton tot een miljoen per jaar.