Xtc is zeker niet ‘relatief onschuldig’

Sinds Arjen Lubach pleitte voor legalisering van xtc zijn er diverse publicaties geweest die suggereren dat die drug relatief onschuldig is, zeker in vergelijking met alcohol en tabak. De strekking van de berichtgeving: neem dit weekend liever een pilletje dan een biertje. Als neuroradioloog in de psychoradiologie bij het Amsterdam UMC weet ik helaas wel beter.

Het is waar dat de schade van tabak en alcohol heel groot is. Maar omdat deze middelen verslavend zijn, worden ze in veel grotere hoeveelheden gebruikt. Xtc daarentegen wordt over het algemeen recreatief gebruikt: men neemt eens in de zoveel tijd een pilletje. De verslavingszorg ziet dan ook weinig xtc-verslaafden.

Hier wringt meteen de schoen: in vergelijkingen tussen xtc en alcohol wordt geen rekening gehouden met de mate van blootstelling. Als je een verslavend middel met een recreatief middel vergelijkt, is het niet zo gek dat die sterk verschillen. Alles waar je te veel van neemt, is uiteindelijk schadelijk, ook water.

Lagere geheugenscore

Maar dat wil niet zeggen dat xtc ‘relatief onschuldig’ is. Integendeel. In al onze Amsterdam UMC-studies vinden we dat zowel zware gebruikers als gebruikers die net zijn begonnen, fors lager scoren op een geheugentaak. Dit verschil is vergelijkbaar met het verschil tussen mavo/mbo en havo/vwo. Onze beeldvormende onderzoeken suggereren dat een dosisafhankelijke afname in het aantal serotoninetransporters in de hersenen van xtc-gebruikers hieraan ten grondslag kan liggen. En hoewel die serotoninetransporters na het stoppen weer terug lijken te komen naar normale niveaus, gebeurt dat niet op de geheugentaak.

Dit betekent dat als deze effecten inderdaad langdurig zijn, xtc deze gebruikers ook langdurig in hun cognitieve mogelijkheden beperkt. Zij zullen waarschijnlijk minder succesvol zijn in hun studie en minder veeleisende beroepen aankunnen. Volgens onderzoek uit 2016 van het Trimbos-instituut is het merendeel van de xtc-gebruikers namelijk achttien jaar of jonger. We hebben het dus over jongeren die aan het begin staan van hun leven.

Vervuilde pillen

Het is een misverstand dat dit in Nederland wel mee zou vallen omdat we hier onze pillen kunnen laten testen en de schade vooral wordt veroorzaakt door vervuilde pillen. Want het actieve bestanddeel mdma is zélf verantwoordelijk voor de gezondheidsproblemen. Dat blijkt uit onderzoek met proefdieren, maar ook uit recente observaties van het Trimbos-instituut die een stijging van het aantal gezondheidsproblemen, soms met dodelijke afloop, vooral toeschrijft aan de hoge doseringen mdma in xtc-pillen.

Toen xtc in de jaren tachtig op de markt kwam, zijn er diverse preventieve maatregelen genomen. Bijvoorbeeld het testen van pillen, voorlichting over het belang van isotone drank en verkoeling, naast informatie over de risico’s van de drug. Het aantal ernstige incidenten liep daardoor terug. Maar volgens het Trimbos-instituut stijgt het aantal xtc-gerelateerde gezondheidsincidenten op de eerste hulp al jaren tussen de 40 en 60 procent per jaar.

Lees ook: Drugs in Amsterdam steeds meer buiten het nachtleven gebruikt

Niet alleen het aantal ernstige incidenten neemt toe. Ook het gebruik van xtc is, na een relatieve stabilisatie tot ongeveer 2014, weer toegenomen. Onlangs werden de Nederlandse jongeren Europees kampioen xtc-gebruik, een dubieuze eer. Ik vermoed dat de positieve berichtgeving rondom xtc een zekere impact hebben gehad in de toename van het gebruik.

Legaal is niet veiliger

Dus voordat we xtc legaliseren, moeten we goed weten wat we aan het doen zijn. In het belang van vele jongeren van wie hun hele toekomst nog openligt met mogelijkheden, maar die beperkt zouden kunnen worden door xtc-gebruik. Legalisering zal het middel niet veiliger maken, maar wel de controle kunnen verbeteren. Wellicht dat dit helpt om Nederland als xtc-narcoland van de kaart te halen en deze miljardenindustrie onder de duim te krijgen. Maar nader onderzoek is nodig over wat nu écht de schade is van xtc op de lange termijn, bij lichte en zware gebruikers; onderzoek waarin ook leeftijd en impact op de verdere levensloop wordt meegenomen.

Tot die tijd zou ik zeggen: neem dit weekend liever een biertje dan een pilletje.