Duitse bedrijven beginnen nu in te zien dat actie om Brexit nodig is

Anders dan de politiek stond het bedrijfsleven in Duitsland aanvankelijk betrekkelijk ontspannen tegenover het vooruitzicht dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zou verlaten. „Geen angst voor de Brexit”, luidde de samenvatting van een enquête onder 2.900 Duitse ondernemers die het Institut der deutschen Wirtschaft (IW) begin 2017 presenteerde.

Ruim 90 procent van de ondervraagden verwachtte geen last te hebben van het vertrek van de Britten. De meesten geloofden zelfs niet dat de Brexit de handel met het Verenigd Koninkrijk zou schaden.

Inmiddels is de ernst wel meer tot het Duitse bedrijfsleven doorgedrongen. Het VK is tenslotte de op vier na belangrijkste handelspartner. 30.000 Duitse bedrijven exporteren samen voor 84 miljard euro naar het VK, 40.000 bedrijven voeren voor 37 miljard aan goederen uit het VK in.

„Brexit: voorbereidingen dringend aanbevolen”, waarschuwt denktank IW nu met grote letters op zijn website. Vooral de sterk op de export gerichte metaal-, auto- en elektro-industrie, die in 2017 voor 53,8 miljard euro naar het Verenigd Koninkrijk uitvoerde, wordt aangespoord zich snel op alle eventualiteiten voor te bereiden – ook op een ‘harde Brexit’, een Brits vertrek zonder akkoord tussen EU en Londen.

Noodplan

„Als er geen akkoord is op 29 maart 2019 [de dag waarop het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat], kan er een juridische chaos uitbreken”, zegt Jürgen Matthes, hoofd internationale economie en conjunctuur van het IW. „Dat scenario lijkt ons niet het waarschijnlijkst, maar we adviseren bedrijven toch te zorgen dat ze een noodplan hebben klaarliggen.” Bij grote concerns wordt daar al lang aan gewerkt, bij kleinere ondernemingen is dat minder duidelijk.

De directeur van de Duitse werkgeversorganisatie BDI, Joachim Lang, luidde eerder deze maand de noodklok met een verklaring dat het „een ramp is als het VK de EU verlaat zonder uittredings- en overgangsakkoord”. Hij waarschuwde voor „een enorme Brexit-bureaucratie in de vorm van grenscontroles, aangiftes bij de douane en een enorme rechtsonzekerheid”.

De kosten van vertraging aan de grens kunnen snel oplopen, omdat veel goederen in het productieproces meermalen over Het Kanaal heen en weer gaan. En fabrieken werken met ‘just-in-time-delivery’ van onderdelen, om geen dure de voorraden te hoeven aanhouden.

Tienduizenden ondernemingen en honderdduizenden werknemers in de EU en het Verenigd Koninkrijk kunnen volgens Lang door een harde Brexit gedupeerd worden. Volgens het BDI zijn in Duitsland zo’n 50.000 arbeidsplaatsen afhankelijk van handel met het VK.

Van de 50 meest door Brexit getroffen Europese regio’s liggen er 41 in Duitsland

Als Duitse media over Brexit berichten, gaat het vooral over de politieke manoeuvres in Brussel en Londen. De economische risico’s voor Duitse bedrijven krijgen relatief weinig aandacht. Maar de grote belangstelling voor een online Brexitchecklist, van de Duitse Industrie- en Handelskamer, toont dat de meeste bedrijven nu beginnen te begrijpen dat ze in actie moeten komen. Meer dan 13.000 bedrijven hebben er al gebruik van gemaakt.

Vooral voor de grote Duitse autoproducenten heeft de Brexit veel haken en ogen. Zo is het VK voor BMW de op drie na belangrijkste markt. De autobouwer heeft er 24.000 mensen in dienst. Met veel onderdelen van buiten het Verenigd Koninkrijk produceren zij op Britse bodem auto’s die voor een groot deel weer worden uitgevoerd naar EU-landen. Het vrije verkeer binnen de Europese Unie had deze wijze van produceren juist mogelijk en aantrekkelijk gemaakt. Nieuwe barrières brengen dus grote complicaties met zich mee.

Lees ook: Britse auto-industrie trapt op de rem om Brexit

Noodwetten

De Duitse regering heeft van begin af aan gewezen op de ernstige politieke en economische gevolgen van de Brexit voor Duitsland. Om chaos in met name de financiële sector te voorkomen, bereidt ze een aantal noodwetten voor, zoals dat ook op Europees niveau gebeurt.

Ook op regionaal niveau probeert Duitsland zich in te dekken tegen de Brexit. Volgens het Europese Comité van de Regio’s, een EU-adviesorgaan, wordt Duitsland economisch relatief zwaar getroffen: van de 50 meest getroffen regio’s in Europa liggen er 41 in Duitsland.

Hamburg ziet zichzelf graag als „de meest Britse stad van het continent”. „En dat willen we graag blijven”, zei Annette Tabbara, bij de havenstad verantwoordelijk voor buitenlandse betrekkingen, vorige week op een persconferentie. Ruim 17 procent van de Hamburgse economie kan nadeel ondervinden van een Brexit.

De stad bereidt zich niet alleen voor door wetten en regels aan te passen. Ze probeert ook, net als andere Europese steden, buitenlandse bedrijven met een vestiging in het Verenigd Koninkrijk te overtuigen die naar Hamburg te verplaatsen.

Kansen in de Brexit ziet ook het Duitse bureau voor handelsbevordering, Germany Trade & Invest (GTAI). Na de Brexit zullen Britse producten marktaandeel in de EU verliezen, voorspelt het bureau, omdat ze duurder worden vanwege extra kosten en vertragingen. Duitse bedrijven kunnen daarvan profiteren omdat ze sterk zijn in dezelfde sectoren als die de Britse export naar de EU domineren: auto’s, chemie, machines en medicamenten.

Lees ook over toezichthouder AFM, die zich opmaakt voor meer werk nu de Europese handel in aandelen en obligaties naar Amsterdam toe trekt: ‘Amsterdam na Brexit centrum van kapitaalmarkten Europese Unie’