Als Uberchauffeur zoek je het maar uit

Sinds de introductie op de Amsterdamse taximarkt is Uber voor veel klanten de broodnodige frisse wind. Nooit meer onderhandelen met chauffeurs die korte ritjes willen weigeren. Eindelijk een handige app waarmee binnen tien minuten een chauffeur voor je neus staat. En dat alles voor een prijs die vaak lager ligt dan bij reguliere taxi’s.

Uber über alles, denken dan ook wereldwijd zo’n 75 miljoen gebruikers. Ook in Amsterdam is de app populair. Uber is een van de snelst groeiende bedrijven wereldwijd, met een geschatte waarde van vele tientallen miljarden.

Maar bij groeien hoort ook kritiek. De laatste twee jaar wordt het beeld dominanter dat bij Uber niet klanten, maar werknemers een hoge prijs betalen. De verdiensten zouden minder hoog zijn dan voorgespiegeld, de werkdagen lang en intern is er weinig begeleiding.

Dat dubbele beeld wekte de nieuwsgierigheid van journalist en schrijver Jeroen van Bergeijk, die zich liet omscholen tot taxichauffeur om te zien hoe het is om voor Uber te werken. Hij reed 631 ritjes en schreef het boek Uberleven - undercover als Uberchauffeur. Het woord ‘undercover’ klinkt spannender dan het is. Van Bergeijk meldt bij Uber niet dat hij journalist is, maar verzwijgt het ook niet en is een opvallende verschijning vanaf minuut één. „Jeroen, Jeroen? Met een Mercedes?”, vragen klanten. „Meestal heb ik een Said of een Mohammed met een Prius.”

Kuifje in de Taxiwereld

Dat Van Bergeijk zo’n a-typische taxichauffeur is maakt Uberleven een Kuifje in de Taxiwereld. Van Bergeijk neemt je met een prettig oog voor detail mee langs examenzaaltjes en winderige parkeerplaatsen waarna hij openhartig zijn worsteling met alle geschreven en ongeschreven regels van de taxiwereld beschrijft.

Het levert een rijke, maar ook bekende collage aan verhalen op over het leven van een taxichauffeur. Het verliefde stel dat flikflooit op de achterbank. De gehaaste expat die vanuit de binnenstad eist dat hij binnen vijf minuten op Schiphol is. Opgefokte dronken jongens die steeds agressiever worden tijdens de rit.

Door deze verhalen heen weeft Van Bergeijk op een knappe manier wat het betekent om voor Uber te werken. We weten hoe bedrijven als Netflix en Facebook ons gedrag sturen om nóg een aflevering uit een serie te kijken of nog tien minuten te scrollen op andermans tijdlijn. Van Bergeijk laat zien wat de consequenties zijn als een bedrijf die trucs gebruikt bij de eigen werknemers.

App zegt nooit dat het genoeg is

Zo beschrijft Van Bergeijk hoe de app een waarschuwing uitdeelt als je ritbeoordeling onder de 4,6 zakt – waarmee een vijf sterrenbeoordeling geen complimentje is maar een harde eis. Hoe je als chauffeur met cijfers als de ‘annulerings- en acceptatieratio’ constant het gevoel hebt in de gaten gehouden te worden, zonder te weten wat de consequenties zijn. En hoe je wordt gestimuleerd te blijven werken, omdat de app nooit zegt dat het genoeg is en de nieuwe rit al aanbiedt voor de oude is afgerond.

Van Bergeijk vertelt daarbij over een dodelijke aanrijding uit 2017, waarbij uit het politierapport bleek dat een jonge Uberchauffeur veel te weinig geslapen had en lang doelloos rondjes reed door de stad. Van Bergeijk vraagt aan een Ubermanager of Uber niet iets moet doen aan het feit dat chauffeurs te lang werken. Het antwoord: „Uberchauffeurs bepalen zelf wat goed voor ze is.”

Ja, schrijft Van Bergeijk, er is een groep chauffeurs die goed verdient en het heerlijk werk vindt. Tegelijkertijd betoogt hij met Uberleven overtuigend dat Uber uiteindelijk te weinig oog heeft voor de werknemers. Op interne mails wordt slecht gereageerd, klanten hebben óók intern áltijd gelijk en hoewel Uber een systeem bouwt dat aanzet tot veel te lange dagen, leggen ze de verantwoordelijkheid bij de chauffeur zelf.

Onder druk van overheden en publieke kritiek is nu in Amerika en Engeland een rem gezet op de werktijden. Ook Uberleven bevestigt dat verantwoordelijkheid nemen voor het welzijn van chauffeurs niet zomaar uit het bedrijf zal komen. Het boek is een krachtig pleidooi om die maatschappelijke verantwoordelijkheid als samenleving nog sterker te eisen.