Verdragen opzeggen zonder alternatief is onaanvaardbaar risico

Opeens is het er weer: het vergeten perspectief van een wereld met supermachten die elkaar gijzelen in een nucleaire wapenwedloop. De aankondiging van president Trump dat hij het dertig jaar oude ontwapeningsverdrag INF wil opzeggen roept herinneringen op aan een unheimische wereld die gebukt gaat onder de dreiging van een nucleaire ramp.

De oorlogszuchtige taal die Trump daarbij bezigde hielp niet. Trump zei dat hij het nucleaire arsenaal van de Verenigde Staten zal uitbreiden „totdat mensen weer bij zinnen komen”. Op de vraag wie weer hun verstand moeten gebruiken zei Trump: de Russen, de Chinezen, iedereen die de VS bedreigen.

Tel daarbij op dat de VS ook nieuwe nucleaire wapens in hun planning hebben en de vraag rijst of de tijden van schuilkelders en vredesdemonstraties herleven. Terug naar de jaren tachtig, de jaren waarin het verzet in Nederland tegen kernwapens zó massaal was dat Amerikanen meenden dat het land besmet was met een nieuw virus, Hollanditis?

Zo ver is het nog lang niet. Maar de eventuele onttakeling van het INF-verdrag en mogelijk het niet verlengen van een tweede ontwapeningsverdrag, het Nieuw START-verdrag dat binnenkort afloopt, is een gevaarlijke ontwikkeling.

Eind jaren zeventig stationeerde de Sovjet-Unie een mobiele raket, de SS-20, die Europa in het vizier nam. Als antwoord wilde de NAVO kruisvluchtwapens in een aantal West-Europese landen plaatsen. Nederland zou 48 raketten op luchtmachtbasis Woensdrecht moeten bergen. De nucleaire dreiging werd daarmee in Europa voelbaar en nam ook toe: de nieuwe wapens zouden veel sneller doel treffen dan de traditionele intercontinentale raketten die eerst nog een oceaan moeten oversteken.

De toenmalige leiders gebruikten in elk geval wél hun verstand. Ze wisten in jarenlange besprekingen onderling vertrouwen te kweken en besloten tot een verbod op middellangeafstandsraketten die vanaf land worden afgevuurd. Een paar ja na ondertekening in 1987 waren alle raketten van dit type vernietigd, 2.692 wapens in totaal. Het INF-verdrag houdt sindsdien al dertig jaar stand

De VS en Rusland verwijten elkaar het verdrag te overtreden. Rusland met een nieuwe raket, de VS met installaties in Polen en Roemenië, die bedoeld zijn als verdediging, maar die ook offensieve wapens kunnen afvuren. Het is een al jaren slepende discussie: moet die nu met dreigementen op de spits gedreven worden?

Ferme taal om een verdrag te redden is te billijken. Maar is dat wat Trump wil? Of wil hij de handen vrij hebben om een zich snel bewapenend China aan te pakken? En wat wil Poetin? Rusland wilde eerder al van het verdrag af. Rusland is omringd door nucleaire staten die niet gebonden zijn aan dezelfde ontwapeningsovereenkomsten. Is dat een echt probleem voor Rusland, of is het een excuus? Ook al is nog veel onduidelijk, de discussie onderstreept wel dat de bipolaire wereld van het INF-verdrag niet meer bestaat. Dit is een multipolaire wereld die in het ideale geval met multilaterale verdragen zou worden beveiligd. Maar dáár heeft nu niemand het over.

Voor de schuilkelders is het nog te vroeg. Trump kan zelf geen verdragen opzeggen, dat doet het Congres. Poetin wil eerst praten. Maar toch. De verdragen zijn zeer succesvol. Wie ze weggooit zonder alternatief neemt een onverantwoord risico.

In het Commentaar geeft NRC zijn mening over belangrijke nieuwsfeiten. De commentatoren schrijven deze artikelen in samenspraak met de hoofdredactie.