Europa wijst begroting Italië af

In één klap was dinsdag duidelijk dat Italië met zijn begrotingsplan vermag wat de Britten met de Brexit maar niet lukt: de Europese Unie in verlegenheid brengen.

Voor het eerst besloot de Europese Commissie een hele begroting van een lidstaat niet te accepteren. Italië moet binnen drie weken een nieuw begrotingsplan indienen dat wel voldoet aan de afspraken die het land binnen Europa heeft gemaakt.

Eind november geeft de Commissie haar finale oordeel en legt dat voor aan de Eurogroep, de ministers van financiën van de eurozone. Dinsdag was er al bijval voor de Europese Commissie, onder meer van minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA).

Rome houdt voet bij stuk. Vice-premier Luigi Di Maio lachte ’s avonds in een praatprogramma op de Italiaanse tv de bezorgdheid weg. Rome en Brussel hebben „twee volledig verschillende ideeën over hoe de economie weer kan herstarten’’, zei hij. „We hebben nu alle tijd om een dialoog aan te gaan met de Commissie. We willen de kans krijgen om uit te leggen dat we volgend jaar 500.000 arbeidsplaatsen scheppen.”

Op het oog trekt Europa voor Britten en Italië – in verschillende kwesties – dezelfde lijn: regels zijn regels, houd je eraan. Even ferm.

Maar schijn bedriegt. Als de Britse premier Theresa May wil dat de Europese Unie van haar regels afwijkt om tegemoet te komen aan haar afwijkende wensen, wordt ze moeiteloos afgewimpeld: de EU voelt zich niet geroepen de politieke problemen van de vertrekkende Britten in Londen op te lossen. Maar de problemen van Italië zijn de problemen van Europa. De hoge staatsschuld – rond 130 procent van het bruto binnenlands product – is een risico voor de stabiliteit in de eurozone. Daarop zijn de begrotingsafspraken gebaseerd die eerdere Italiaanse regeringen met Brussel maakten. De Commissie houdt deze regering eraan: de staatsschuld en het begrotingstekort moeten omlaag.

De antibezuinigingsregering van Lega en Vijfsterren is echter doelbewust een andere richting ingeslagen: ze wil de uitgaven in 2019 verhogen met als argument dat zo de groei wordt aangejaagd. Overigens zeggen kritische Italiaanse economen dat het kabinet vooral cadeautjes uitdeelt en nauwelijks oog heeft voor een chronisch probleem als de lage arbeidsproductiviteit of andere problemen die er de oorzaak van zijn dat de groei al jarenlang achterblijft bij die in andere EU-landen.

Dwingen kan niet

De Commissie kan Italië niet dwingen om mee te werken. Als dat land nogmaals dezelfde begroting indient, gaat die gewoon door. Sancties zijn pas achteraf mogelijk, als de begroting al is aangenomen door het Italiaanse parlement en is ingegaan.

Dat is het lastige met deze dissident van binnenuit: Italië bepaalt in dit conflict de toon. En het zoekt doelbewust de confrontatie. „We weten dat we op de juiste weg zijn”, schreef vicepremier Luigi Di Maio (Vijfsterrenbeweging) dinsdag op Facebook. „We geven niet op”.

Brussel valt „niet een regering aan, maar een volk”, aldus de andere sterke man in de Italiaanse regering, Legaleider en eveneens vicepremier Matteo Salvini.

De Europese Commissie zag tegen zo’n koppige regering „geen alternatief” dan een nieuwe begroting te vragen, zei Europees commissaris Valdis Dombrovskis dinsdag in Straatsburg. Sommigen hopen dat marktreacties Rome tot inkeer zullen brengen. Het renteverschil tussen Italië en Duitsland (de spread, een belangrijke risicograadmeter) stond woensdagochtend op 3,13 procentpunt, 0,1 procentpunt hoger dan maandag. Di Maio zei zich geen zorgen te maken. De beleggers zijn vooral bang dat Italië uit de euro zal stappen, en dat gaan we zeker niet doen, zei hij.

Dit artikel is op 24-10-2018 geactualiseerd.