‘Nederlandse regering moet excuses maken voor behandeling ‘moffenmeiden”

De Nederlandse regering moet excuses aanbieden voor de vernederende behandeling van meisjes en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog een verhouding hadden met Duitse bezetters. Dat schrijft Stichting Werkgroep Herkenning woensdag in een brief aan premier Mark Rutte (VVD). Deze ‘moffenmeiden’ werden kaalgeschoren, verkracht en mishandeld.

De handelingen hadden plaats kort voor en na de bevrijding, op 5 mei 1945. Vrouwen werden publiekelijk kaalgeschoren, waardoor zij na deze vernederde daad herkenbaar waren als persoon die een relatie had gehad met een Duitse militair. Ook werden velen van hen verkracht en mishandeld. “In tenminste 118 steden en dorpen werden deze vrouwen kaalgeschoren en aan verregaande vernederingen onderworpen, met medeweten van de overheid”, stelt Stichting Werkgroep Herkenning, een belangenorganisatie van nabestaanden van Nederlandse collaborateurs:

“Deze behandeling heeft grote traumatische gevolgen voor de vrouwen zelf en hun kinderen gehad.”

Noorwegen

De oproep komt een week nadat in Noorwegen premier Erna Solberg namens de staat excuses aanbood voor hoe ‘moffenmeiden’ daar in 1945 behandeld zijn. Vrouwen werden kaalgeschoren en met pek besmeurd. Ook werden veel van hen ontslagen, geweigerd voor banen en opgepakt. Noorse vrouwen die met een Duitser trouwden verloren hun Noorse nationaliteit, iets wat voor Noorse mannen die een Duitse vrouw huwden niet gold.

Lees ook: Zijn moeder werd net zo erg als de moffen

Solberg maakte de excuses bij een viering van de zeventigste verjaardag van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. In dat document uit 1948 staat dat niemand gestraft mag worden zonder rechtszaak en dat mensen onschuldig zijn tot het tegendeel bewezen is. Zowel in Nederland als in Noorwegen hadden de ‘moffenmeiden’ geen wet overtreden.

Stichting Werkgroep Herkenning koppelt zijn oproep ook aan de mensenrechtenverklaring. “Ik denk dat het goed is dat we na zeventig jaar terugkijken en uitspreken dat hoe toen gehandeld is niet moet kunnen”, zegt Cuny Holthuis, voorzitter van de Stichting, aan de telefoon. “Deze vrouwen zijn in hun mensenrechten geschonden.”

Overheid

De brief is aan Rutte gericht omdat wat de vrouwen destijd is aangedaan onder verantwoordelijkheid viel van de Nederlandse overheid. “Zij stak dit niet aan, maar het gebeurde in het bijzijn van Nederlandse strijdkrachten die de orde hadden moeten bewaren”, zegt Holthuis. “Pas zeer laat grepen zij in en werd besloten dat dit gedrag niet door de beugel kon.”

Lees ook: Vrijen met de vijand

Holthuis koppelt de kwestie niet alleen aan het mensenrechtenverdrag, maar ook aan de maatschappelijke discussie over onrecht dat mannen vrouwen aandoen. “Het is niet vreemd dat dit nu aan de orde komt, nu Noorwegen een vrouw als premier heeft en de #MeToo-discussie woedt”, zegt de voorzitter. “Ook hier hebben, eufemistisch gezegd, grote groepen vrouwen onwenselijk gedrag van mannen ervaren.”.

Het is niet duidelijk hoeveel van de vrouwen nog in leven zijn. “Aangezien de handelingen 73 jaar geleden plaatsvonden, kun je er vanuit gaan dat dit er heel weinig zijn”, zegt historicus Rianne Oosterom, die werkt aan een in april te verschijnen boek over de ‘moffenmeiden’. In totaal waren er in Nederland naar schatting zo’n 140.000 relaties met Duitse militairen. “Niet al deze vrouwen werden kaalgeschoren”, aldus Oosterom.

Niet alleen vrouwen met relaties

Niet alleen vrouwen die een verhouding met de bezetter hadden gehad werden vernederd, zegt Oosterom. “Dat gebeurde ook bij dochters van NSB’ers, Duitse vrouwen en zelfs vrouwen die wasjes hadden gedraaid voor de Duitsers”. De historicus noemt het kaalscheren een “landelijke praktijk”, die vaker in het zuiden (dat eerder bevrijd werd) dan in het noorden van Nederland lijkt te zijn voorgekomen. “De Binnenlandse Strijdkrachten wisten hier vaak van, stonden het toe en werkten hier vaak zelfs actief aan mee.”

Het is de eerste keer dat de Nederlandse overheid om excuses is gevraagd, laat de Stichting weten. De organisatie werd in 1981 opgericht en is een belangenorganisatie voor “kinderen, kleinkinderen en familieleden van personen die in de jaren 1940-1945 aan de zijde van de bezetter stonden, dan wel de bezetter waren (kinderen van Duitse militairen)”.

De Rijksvoorlichtingsdienst kon woensdag nog niet inhoudelijk reageren op de brief. Het is niet bekend of Rutte voornemens is het voorbeeld van zijn Noorse ambtgenoot te volgen.