Goed slapen is óók een zorg van de baas

Bij Floris Wouterson, ‘slaapcoach’, kloppen managers én sporters aan. Die eersten moet hij vertellen dat slaap wel degelijk belangrijk is en dat „altijd maar doorgaan” helemaal niet zo goed voor ze is. Voor die laatsten is dat gesneden koek. „Een sporter wéét: als ik dit goed aanpak, ben ik sneller dan mijn tegenstander.” Voor hen is slaap een middel om beter te presteren. En dat zou voor meer mensen zo moeten zijn, vindt Wouterson.

Vorige maand kwam zijn boek uit, drie weken lang stond Superslapen op nummer één in de top drie bestverkochte managementboeken. Het boek geeft in ruim tweehonderd bladzijden, minstens zoveel technieken om dieper en beter onder zeil te zijn.

Daar is behoefte aan: in 2017 had een op de vijf mensen van twaalf jaar en ouder naar eigen zeggen last van slaapproblemen, registreerde het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zij slapen moeilijk in of worden juist te vroeg wakker, om vervolgens niet meer in slaap te komen.

Volgens Wouterson komt daar nog eens bij dat veel mensen niet echt wéten hoe belangrijk voldoende slaap voor ze is – de sporters uitgezonderd. Dat een goede nachtrust je gezondheid, concentratie én denkvermogen ten goede komt. Voor de goede orde: niet iedereen heeft evenveel slaap nodig, maar bij volwassenen moet het gemiddelde toch zeker tussen de zeven en negen uur slaap liggen.

Arianna Huffington roept de slaaprevolutie uit: Slaap je weg naar de top

Wat opvalt is dat Superslapen nadrukkelijk als managementboek werd gepresenteerd. Wie beter slaapt, presteert beter en dat is goed voor de bedrijfsvoering, is het idee. Daarin weerklinkt het betoog van ‘slaapgoeroe’ Arianna Huffington, medeoprichter van de Huffington Post, dat zij in 2010 in haar inmiddels beroemde TED-talk hield: het is mogelijk jezelf een weg naar de top te slapen.

We zijn geobsedeerd door voeding, bewegen, het verminderen van stress – allemaal om beter te presteren. Waarom dan niet voor eens en altijd afrekenen met het idee dat weinig slapen „stoer” is?

Sterker: slaapproblemen kosten de Nederlandse economie jaarlijks zo’n 3 tot 4,5 miljard euro, schatte arbodienst Arboned in 2016. Slecht slapen heeft grote invloed op ons werk. Het leidt tot hoger verzuim, méér ongevallen en een lagere productiviteit. Het verzuimpercentage onder werknemers die slecht slapen ligt met 5,3 procent hoger dan onder werknemers die goed slapen (2,4 procent).

Dat roept de vraag op: is een goede nachtrust dan niet óók een zorg van de werkgever? Net zoals het voorkomen van een burn-out dat bijvoorbeeld is?

Contradictie

Als meer slaap inderdaad een beter resultaat levert, zou je zeggen van wel. Maar focussen op de kosten van een slechte slaap en de baten van een goede nachtrust, lijkt in deze context ook een contradictie. Want de klachten waarmee mensen bijvoorbeeld bij Wouterson aankloppen, bestaan voornamelijk uit het werk ’s avonds niet kunnen loslaten en overdag te veel hooi op de vork nemen.

Cijfers ondersteunen dat: bijna een derde van de Nederlanders met een betaalde baan ligt regelmatig wakker, blijkt uit een enquête van de Nederlandse vereniging voor Slaap- en Waak Onderzoek (NSWO). En ook de oplossingen die Arboned aandraagt staan vooral in het teken van mínder werken en het beperken van werkstress.

Is het dan niet gek om slaap als middel om beter te presteren te zien? Nee, betoogt Wouterson. „Wie goed slaapt, kan meer aan. En dat maakt ons werk niet alleen beter, maar vooral lichter.” Zeker niet, zegt ook Jan Machek, als psycholoog verbonden aan Arboned. „Het is een kip-ei-verhaal: stress beïnvloedt slaap, slaap beïnvloedt stress. Dus als werkstress iets is waarvan men vindt dat het de werkgever aangaat, waarom slaap dan niet?”

Vicieuze cirkel

Arbeidspsycholoog Michelle van Laethem bewees zelfs dat een slechte slaap als gevolg van werkstress, zelf óók werkstress veroorzaakt. De twee beïnvloeden elkaar wederzijds, schreef ze vorig jaar, nadat ze een paar jaar lang de slaapgewoonten van een groep van 2.000 Zweden en 1.000 Nederlanders had gevolgd. Wie uit die vicieuze cirkel wil komen, pakt dus zowel de stress als het slaaptekort aan, adviseerde zij.

Daarom doen werkgevers er volgens Machek ook goed aan slaapproblemen te helpen voorkomen. „Slaap en werkstress zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, net zoals veel andere psychische klachten ook gepaard gaan met slaapproblemen.”

Dat betekent overigens niet dat de werkgever verantwoordelijk is, benadrukt hij. „Maar je doet er als bedrijf wel goed aan er aandacht aan te besteden.” Niet in de laatste plaats voor jezelf, om bijvoorbeeld burn-outs bij werknemers te voorkomen.

Dat kan al op kleine schaal, door lichaamsbeweging te stimuleren. Op de fiets in plaats van met de auto naar werk, lopend lunchen of vergaderen. Of door af te spreken elkaar niet meer te mailen na acht uur ’s avonds. Maar bijvoorbeeld ook door ruimtes in te richten waarin werknemers kunnen ‘powernappen’. Bedrijven als Google en Facebook, maar ook het VU medisch centrum, hebben die al.

Van middagdutjes tot meditatiecursussen – werkgevers besteden steeds meer werktijd aan uitgeruste medewerkers.

Klaag desnoods

Toch is de ‘cultuuromslag’ die Huffington acht jaar geleden al voorstond ook volgens Machek het allerbelangrijkst: práát erover. Klaag, desnoods.

„Stel als leidinggevende eens de vraag: heb je goed geslapen vannacht? Of vraag door als iemand zegt slecht geslapen te hebben.” 70 procent van de mensen geeft nog altijd aan slaap een privéaangelegenheid te vinden, bleek uit het onderzoek van Arboned.

Onterecht, vindt Machek. „Slecht slapen is in veel gevallen een indicatie van allerlei andere problemen, waarmee je iemand misschien wel heel gemakkelijk kunt helpen.” Een ander rooster, minder verantwoordelijkheden, bemiddelen in een conflict. „Het heeft gewoon zin het daarover te hebben.”

En voor werknemers geldt: „Slapen is gedrag, en gedrag kun je veranderen.”