‘Benjamin Brittens ‘War Requiem’ is ook een protestsong’

Het Noord-Nederlands Orkest is niet het enige orkest dat komende tijd het War Requiem van Benjamin Britten speelt. Uniek is wel dat het monumentale werk omlijst wordt met protestnummers uit de popmuziek. Want eigenlijk is het War Requiem zelf ook een „protestsong”, meent Marcel Mandos, artistiek leider van het NNO en bedenker van het project Protestsongs 100 jaar na WOI.

Britten componeerde zijn grootsbezette War Requiem voor de inwijding van de nieuwe kathedraal van Coventry, nadat het oorspronkelijke gebouw in de Tweede Wereldoorlog was verwoest. Behalve de Latijnse teksten van de requiemmis gebruikte hij ook gedichten van Wilfred Owen, de dichter en militair die naam maakte met zijn beschrijvingen van het front en een week voor het einde van de Eerste Wereldoorlog sneuvelde. Op 11 november is het precies een eeuw geleden dat een wapenstilstand een einde maakte aan die oorlog.

Marcel Mandos liep al een tijd rond met het idee de uitvoering van het War Requiem uit te bouwen tot een groter project. Toen hij zich verdiepte in Owens poëzie viel het kwartje. „Zijn gedichten vormen een hartverscheurende aanklacht tegen de zinloosheid en de barbaarsheid van de oorlog. In die zin zijn het protestsongs.”

Theatrale performance

Van John Lennons ‘Imagine’ en U2’s ‘Sunday Bloody Sunday’ tot Ariana Grande’s benefietconcert voor de aanslag in Manchester en het recente ‘Apeshit’ van Beyoncé en Jay-Z: volgens Mandos ontstaat een protestsong wanneer grote artiesten een manier vinden om ongehoorde stemmen te verklanken en onrecht aan te klagen. Protestsongs horen bovendien onlosmakelijk bij de popcultuur en kunnen zo helpen nieuw publiek te bereiken: „Het is een woord waarmee we jongeren kunnen benaderen.”

En dat blijkt te werken. Het NNO organiseerde een educatietraject waarin jongeren tussen de 13 en 25 jaar werden uitgedaagd hun eigen protestsong op te sturen. Er kwamen veel reacties, met onderwerpen die variëren van het leven in een AZC tot zorgen over opkomend fascisme. Een professionele jury selecteerde negen inzendingen die in een „theatrale performance” voorafgaand aan het War Requiem worden uitgevoerd. Het concert in Groningen is al uitverkocht, voor het concert op 9 november in Assen zijn nog kaarten.

‘Beethoven was tegen Napoleon’

„Wij willen maatschappelijke discussie”, zegt Mandos geestdriftig. „Er staan in Europa democratieën op omvallen. Polen en Hongarije worden door de EU op de vingers getikt. Het is allesbehalve vanzelfsprekend dat we nog honderd jaar op dezelfde voet doorgaan. De klassiekemuzieksector houdt zich doorgaans op de vlakte over die ontwikkelingen. Je kunt de Eroica-symfonie programmeren en roepen: Beethoven was tegen Napoleon! Maar maatschappelijk engagement moet verder gaan. Wij willen als orkest kleur bekennen en debat organiseren. Waar gaan we heen? Hoe ervaren jonge mensen onze wereld?” Het Protestsongs-project is geen eenmalige excursie, benadrukt hij. Maatschappelijke betrokkenheid wordt „de nieuwe lijn” in het beleid.

Behalve jongeren heeft het NNO ook vier bekende singer-songwriters gevraagd om een protestlied te schrijven. Op 1 en 2 november brengen Maaike Ouboter, Giovanca, Jeangu Macrooy en Tim Knol hun nieuwe songs in orkestrale arrangementen ten gehore. Daarnaast zingen die ieder ook twee bestaande nummers, van Bob Dylan tot Miriam Makeba. Eric Corton zal de avonden modereren en zijn eigen reflectie op deze tijd geven.

Maaike Ouboter aarzelde wel even toen ze gevraagd werd – „Ik ben niet iemand die met een vuist in de lucht dingen vindt” – maar ontdekte dat een protestsong ook genuanceerd kan zijn. Ze schreef een lied over muren bouwen, zowel fysiek als symbolisch. „Het is makkelijk om je te isoleren in je bubbel, ook al lijkt het op bescherming van het eigene. Verandering is eng, maar hoort wel constant bij het leven.”