Oekraïense arbeiders zijn welkom in Polen, maar vluchtelingen niet

Marina Klimovets (43) uit het Wit-Russische Pinsk is opgewonden over haar eerste verblijf in Polen. Om vier uur ’s ochtends reed haar bus het station Warschau-West binnen. „Te midden van de oplichtende skyline!” vertelt Klimovets in een gang van de oude busterminal. Enkele uren later wacht ze op instructies van het arbeidsbureau dat haar naar Warschau bracht. In een volgepakt zaaltje wachten tientallen Wit-Russische en Oekraïense mannen en vrouwen met haar.

Ze zijn in Polen om te doen wat veel Polen in Nederland doen: gaten in de arbeidsmarkt vullen als kassamedewerker, bouwvakker, chauffeur of fruitplukker. Hun komst veroorzaakte de laatste jaren een immigratiegolf van ongekende omvang voor het moderne Polen, een emigratieland met een homogene bevolking.

Tussen de een en twee miljoen Oekraïeners werken nu in Polen, op basis van het aantal verleende visa en werkvergunningen. Ook de Wit-Russen zijn met tienduizenden. De meesten gebruiken een regeling waarmee ze, zonder veel formaliteiten, zes maanden per jaar kunnen werken.

„Ik word kerstvrouw!”, zegt Klimovets. Ze gaat kerstgeschenken inpakken in een voorstad van Warschau. Dat is „slechts” tien uur per dag werken, „zes dagen per week”. Ze zal 500 euro per maand verdienen en slapen op een kamer met vier andere vrouwen. In Pinsk kreeg ze als IT-medewerker in een ziekenhuis de helft. In het door oorlog en economische crisis geplaagde Oekraïne zijn de lonen niet beter.

Arbeiders welkom

„Bedrijven kunnen niet zonder hen”, zegt Andrzej Korkus van het arbeidsbureau dat Klimovets hierheen haalde. Lage geboortecijfers en de massale emigratie van Polen naar West- Europa zorgen voor een tekort aan arbeiders, terwijl de economie draait als een tierelier.

„Als er een vraag op de arbeidsmarkt is die Polen niet willen invullen, dan moeten we de uitdaging aangaan om onze economische groei te behouden”, zo vatte premier Mateusz Morawiecki het Poolse beleid samen tegenover weekblad Sieci. Terwijl zijn regering hardnekkig weigert (islamitische) vluchtelingen op te nemen, verwelkomt ze werkende Oekraïeners en Wit-Russen met open armen.

Ze passen zich vlot aan, zegt Korkus: als Oost-Europeanen vallen ze nauwelijks op in Polen. De verschillen in cultuur en taal zijn beperkt. Bovendien gebruiken ze hun tijd om te werken. Oleksandr Grisjtsjenko (22) uit het Oekraïense Krementsjoek, zal in een scheermessenfabriek in Lodz zes tot zeven dagen per week werken. Twaalf uur per dag voor 10 zloty (2,30 euro) per uur. Hij werkte eerder al eens in dezelfde fabriek. Zijn ervaring? „Polen zijn vriendelijker dan Russen en Oekraïeners.”

Zijn er ook negatieve punten? Grisjtsjenko denkt na. „Er was die keer dat ik op weg naar het werk met mijn moeder belde in het Russisch. Twee Polen kwamen op me af en spoten pepperspray in mijn gezicht.”

Geweldincidenten tegen de arbeidsmigranten halen slechts af en toe de media. Vaak blijven ze onopgemerkt, omdat slachtoffers als Grisjtsjenko geen aangifte doen. Dat geldt ook voor het meest voorkomende probleem waarmee Oekraïense arbeidsmigranten geconfronteerd worden: werkgevers of tussenpersonen die de lonen niet uitbetalen.

Het aanklagen van problemen gebeurt vooral door hoogopgeleide Oekraïeners, die de laatste jaren ook in groten getale hun land verlieten. „Dit land neemt veel van migranten, maar geeft weinig terug”, zegt de Oekraïense freelance journalist Olena Babakova in café Karma, een geliefd honk voor de stedelijke middenklasse. Babakova woont al tien jaar in Warschau. „Ze maken het makkelijk om te werken, maar moeilijk om je permanent te vestigen.”

Voormalig premier Beata Szydlo verdedigde haar tegenstand tegen de EU-vluchtelingenquota met de foutieve verklaring dat „Polen een miljoen vluchtelingen uit Oekraïne opnam.” „Door die verdraaiing”, zegt Babakova, „geloven Polen dat werken in hun door God gegeven land een ongelooflijke buitenkans is. Oekraïeners moeten dankbaar zijn en hun mond houden.”

‘Influx van migranten’

Hoe duurzaam de Oost-Europese migratiegolf is, moet nog blijken. Dat andere EU-landen, zoals Duitsland, de arbeidsmarkt steeds meer openstellen voor werknemers van buiten de EU, zorgt voor onrust bij werkgevers. Want hoe tevreden Oekraïense arbeiders hier ook zijn: West-Europa is aantrekkelijker.

Misschien moet Polen straks een beroep op mensen zoals Sameer Saab uit de Indiase regio Punjab. Sameer is Uber-chauffeur, een beroep dat ook onder Oekraïeners populair is.

Saab is een van enkele honderden jonge Zuid-Aziaten die ontdekten dat banen in Polen voor het oprapen liggen. Ze zijn vaak actief als fietskoerier voor onlinediensten als UberEats. Indiase informele uitzendbureau’s die verblijven in Polen regelen, doen goede zaken, zegt Saab.

In de lopende discussies over een nieuwe migratiestrategie, verklaarden regeringsleden dat ook de drempel voor Filippijnse en Vietnamese arbeiders omlaag zou kunnen. Maar toen staatssecretaris Pawel Chorazy ook Indiase arbeiders toevoegde aan de lijst en een nog grotere „influx van migranten” bepleitte, werd hij ontslagen. Over een multiculturele arbeidsmarkt kunnen nationalistische beleidsmakers onderling brainstormen, maar het vrije debat houdt op wanneer hun kiezers meeluisteren.