Claire Foy: ‘Als het niet goed voelt, doe ik het niet’

„No. Dear god! No!” Daar is ze even: de jonge koningin Elizabeth II uit The Crown. Grote ogen, half verbaasd, half verontwaardigd, na een plagerig vraagje aan actrice Claire Foy (34): of ze ervaring had met rijden onder invloed?

Foy heeft zojuist verteld wat de leukste scène was als cyberpunker Lisbeth Salander in actiefilm The Girl in the Spider’s Web. Gedrogeerd in een Volvo racen met een lijk naast haar, zelf met de handrem scherpe bochten maken. „Dat lijk was een Ierse acteur. Bij elke bocht botste hij tegen me aan en fluisterde: ‘Hello!’ Het was best lastig om dan niet te lachen.”

Lisbeth Salanders opgeschoren punkkapsel is inmiddels „godzijdank” uitgegroeid. Claire Foy ontvangt me in kamerjas, met nat haar en blote voeten voor twintig minuten in Stockholms Grand Hotel. „Welkom in mijn boudoir”, zegt ze quasi geaffecteerd. Maar ze oogt alert, spreekt staccato.

The Girl in the Spider’s Web is gebaseerd op het vierde deel van de Millenniumserie van David Lagercrantz, die de bestsellerreeks na de dood van Stieg Larsson mocht voortzetten. Salander, het misbruikte, mishandelde computergenie met asperger dat wraak neemt op het Zweedse patriarchaat, is nu een soort superheldin. Ze gaat de strijd aan met haar kwaadaardige tweelingzus Camilla, gespeeld door Sylvia Hoeks.

Lisbeth Salander spelen: dat is al bijna zoiets als James Bond of Batman. Actrice Noomi Rapace vertolkte haar boos en verbeten in drie Zweedse Millennium-films, Rooney Mara zinderend en kwetsbaar in David Finchers The Girl With the Dragon Tattoo, goed voor een Oscarnominatie. Claire Foys Salander oogt in deze reboot hard en koel, al ligt dat ook aan de pulpachtige hectiek van The Girl in the Spider’s Web, een actiefilm die nauwelijks tijd heeft voor politieke intriges of conversaties.

Claire Foy had Lisbeth Salander al op haar netvlies van eerdere Millenniumfilms, zegt ze. Maar „vocht tegen de verleiding” die terug te zien is toen ze als Salander werd gecast. „Je wilt ze niet nadoen, maar je er ook niet onbewust tegen afzetten. Mijn voorbereiding kwam neer op het herlezen van de romantrilogie van Stieg Larsson. Heel nuttig, alsof je de dagboeken van de koningin mag lezen.”

Want Claire Foy is van de Britse acteerschool. „Een rol is grotendeels techniek: mimiek, gebaartjes, accenten. Via research probeer je dan iemand daarna te doorgronden. Gewoon de feiten, zodat je kan invoelen wat ze doormaakte, waarom ze doet wat ze doet. Acteren is jezelf naar een rol brengen, niet een rol naar jou toe brengen.”

De opnames van The Girl in the Spider’s Web waren afgelopen winter, twee weken na astronautenfilm First Man. Daarin speelt Foy Janet Armstrong, de stugge echtgenote van de gesloten eerste man op de maan die vlak voor de première overleed. Bewust geen „showachtige performance”, zegt Foy. „Het betekent alles voor mij dat haar zonen vonden dat ik hun moeder recht deed.” Daarvoor speelde Foy paranoïde schizofreen Sawyer in Steven Soderberghs Unsane.

Claire Foy is gearriveerd. Hoewel ze al direct na de Oxford School of Drama rollen kreeg bij de BBC, greep ze als twintiger meestal net naast de hoofdrollen: een eeuwige goede tweede. Tot ze, de dertig gepasseerd, de wereld vloerde als Anne Boleyn in BBC-miniserie Wolf Hall; de beeldschone, briljante koningin van duizend dagen die verstijfd van ongeloof en woede op haar onthoofding afstevent.

Foy deed – hoogzwanger en naar eigen zeggen op zoek naar financiële zekerheid – auditie voor een tweede koninginnenrol: Elizabeth II in Netflix-serie The Crown. Dat leverde haar een Golden Globe en Emmy op. Dat tegenspeler Matt Smith als schuinsmarcherende prins Philip meer salaris kreeg dan zij, noemde ze eerder dit jaar „very, very odd”. Erg elizabethesk, maar Foy wil er ook in Stockholm niet op ingaan, mengt zich niet graag in het #MeToo-rumoer.

Het is even wennen, op je 34ste It-Girl zijn: Foys foto siert covers en spreads. In interviews vertelde ze over haar jeugd. Jongste van drie, ouders die scheidden toen ze acht jaar was, hoe zij de onveiligheid bezwoer door iedereen te behagen. Braaf en populair, innerlijk stuurloos, fobisch en vol onderdrukte woede: tot ze acteren ontdekte als een uitlaatklep voor haar onderdrukte emoties.

Dat verhaal past wonderwel bij haar imago als actrice: Foy wordt geprezen om haar talent voor – geremd, secundair – reageren. Terwijl anderen de show stelen, blijft Foy je bij. Niemand die zo knap woede suggereert met op elkaar geperste lippen of knipperde wimpers als Claire Foy in The Crown. Niemand die zo desolaat een sigaret kan roken als Claire Foy in First Man.

Koos ze daarom meteen na The Crown de rol van de gekwelde Sawyer in Unsane, die bijkans van het plafond stuitert? Om te ontsnappen aan typecasting? Foy: „O god nee! Er zit geen enkele strategie achter. Mijn agent zegt vaak: weet je dat wel zeker? Maar ik ben koppig. Als iets niet goed voelt, kan je aan me sleuren wat je wilt, maar ik doe het niet.”

Unsane voelde heel goed na het chique, dure The Crown. „Een film die we in tien dagen opnamen met een iPhone. Een studentenfilm eigenlijk, maar die student heet wel Steven Soderbergh. Zonder budget, geen trailers, geen marketing: wat kan er fout gaan? Ik was na één gesprek al totaal enthousiast, gehypnotiseerd zelfs. Dat gevoel dat je samen iets creëert, dat je echt deel van het proces bent, dat tref je bepaald niet op elke filmset.”

Lees ook de NRC-recensie van ‘The Girl in the Spider’s Web’

Zo was Foy – na alle middlebrow – ook best nieuwsgierig naar een actiefilm. „Welke actrice wil Lisbeth Salander niet spelen? Ik deed al wat actie, maar heb hier van alles geleerd over vechtcoördinatie. Ik wilde graag veel zelf doen, al lieten ze me helaas niet van een besneeuwde berg glijden. De energie van zo’n filmset is wel totaal anders dan ik gewend ben. Ze zijn bij een actiefilm steeds bezig stunts voor te bereiden, als acteur hang je veel rond. Ik had erg veel onverwachte gesprekken in winterbossen.”

Zo heeft Claire Foy in korte tijd een breed filmspectrum verkend om – in feite op het hoogtepunt van haar loopbaan – nu te kiezen voor een sabbatical. Of ze terugkeert als Lisbeth Salander? „Eerst maar eens kijken hoe deze loopt”, zegt ze voorzichtig.