Veilig zolang ze in de kerk blijven

De jassen liggen naast de deur, maar ze zijn al drie weken ongedragen. Hayarpi Tamrazyan (21) mist haar colleges aan Tilburg University, haar broertje Seynar (15) mist zijn voetbaltrainingen en het hele gezin – vader, moeder en drie kinderen – mist de nazomer. „Dat je niet naar buiten kan”, zegt Hayarpi, „dat went nooit”.

Geen stap zet het uitgeprocedeerde Armeense gezin Tamrazyan meer buiten de muren van de vrijgemaakt gereformeerde kerk in Katwijk. Door de kerk niet te verlaten, hopen zij uitzetting te voorkomen.

Kerkasiel heet deze laatste strohalm die Hayarpi en haar familie aangrijpen. De overheid is het bij wet verboden een kerkgebouw tijdens een religieuze dienst binnen te vallen, een regel die ook geldt voor zittingen in de rechtszaal en vergaderingen in de Eerste en Tweede Kamer. Ook buiten de diensten, als het verbod niet geldt, zijn invallen ongebruikelijk.

De familie Tamrazyan, die naar eigen zeggen om politieke redenen uit Armenië vertrok, verblijft sinds 2010 in Nederland en is sinds kort uitgeprocedeerd. Sindsdien woont het gezin in het kerkgebouw. Buren brachten beddengoed, kleren en meubels en komen dagelijks langs met eten. De ontbijttafel is gedekt, op de koelkast liggen verse kaneelbroodjes.

Een vooropgezet plan was het niet, zegt dominee Folkert Rinkema. Het gezin woont al jaren in Katwijk en is deel van de gemeenschap. „We dachten: we bieden ze onderdak en rust. Het woord kerkasiel las ik pas later in de krant.” Toch is hij blij dat het kerkasiel nu in de belangstelling staat. „Dat wij ons ook als kerken afvragen: wat kunnen we doen om een oplossing te vinden?”

Wakes voor aandacht

Die vraag leeft niet alleen in Katwijk. Afgelopen woensdag kwamen 25 delegaties van kerken en kerkraden samen in de Amsterdamse Keizersgrachtkerk. Ze willen werk maken van een oplossing voor de familie Tamrazyan, maar ook voor andere gezinnen die net als zij buiten het kinderpardon dreigen te vallen.

Want wie mag blijven, wie niet? Het uitgeprocedeerde gezin Andropov uit Culemborg werd voor de zomer teruggestuurd naar Oekraïne. De Armeense tieners Lili en Howick mochten in september na een interventie van staatssecretaris Mark Harbers (Justitie en Veiligheid, VVD) alsnog blijven. Maar, zei Harbers, dat was „geen precedent” voor andere asielkinderen in een vergelijkbare situatie. Kinderrechtenorganisatie Defense for Children schat hun aantal op vierhonderd.

Het kinderpardon is bedoeld om gewortelde jonge asielzoekers en hun gezinnen die al vijf jaar in Nederland zijn tóch permanent te laten blijven. Een vereiste daarvoor is dat zij in eerste instantie aan hun terugkeer hebben meegewerkt. Wie zelf het proces traineert, krijgt geen respijt, is de gedachte. Maar zij hebben wél meegewerkt, zeggen de familie Tamrazyan en de dominee: het was juist de IND die in beroep ging tot aan de Raad van State en de procedure zo lang liet duren.

Eind september plaatste Hayarpi, actief voor de ChristenUnie, een filmpje op Twitter aan partijleden Joël Voordewind en Gert-Jan Segers. „Jullie hebben de macht”, houdt ze hen voor. „Gebruik die alsjeblieft voor ons en vierhonderd andere kinderen.” Een week later vluchtte ze met haar familie de kerk in. Ze kent er nu iedere nok en hoek, de lichtknoppen in de gebedsruimte, het raam op de bovenkamer dat als enige open kan.

Lieve @gertjansegers en @JoelVoordewind
Mijn naam is Hayarpi. Jullie kennen mij als lid van jullie partij. Deze week kan ik na 9 jaar in Nederland uitgezet worden. Namens mijn broertje en zusje vraag ik jullie om hulp pic.twitter.com/XpoVPo67Zz

— Hayarpi (@hayarpi_3) September 24, 2018

De bijeenkomst van woensdag was een initiatief van dominee-theoloog Rikko Voorberg en Gerhard Scholte, predikant van de Keizersgrachtkerk. De twee kennen elkaar goed en zetten zich vaker in voor vluchtelingen.

Het eerste plan voor het gezin van Hayarpi was een estafettedienst. Met doorlopende diensten in verschillende kerken zou het gezin Tamrazyan van de ene naar de andere veilige haven reizen. Van dat plan werd afgezien. Hayarpi: „Wat als we onderweg in de auto zouden worden opgepakt?”

Bovendien, zegt Voorberg, willen de bijeengekomen kerken hun hulp als „een uitgestoken hand” presenteren, „niet als politieke campagne”. In plaats van estafettediensten kozen de kerken daarom voor besloten wakes, om de aandacht op het gezin te vestigen zonder bombarie.

Buren brachten beddengoed en komen dagelijks langs met eten

Time-out

Het kerkasiel is niet nieuw. John van Tilborg verleende met de Groningse vluchtelingenorganisatie Inlia meer dan vijftig keer kerkasiel aan uitgeprocedeerde vluchtelingen, vooral in de jaren negentig. Niet dat hij er dol op is. „Het is een rámp, voor de asielzoekers en de kerkgangers. Een avontuur waarvan je niet weet wanneer het gaat eindigen.” Het fenomeen nam een vlucht, herinnert Van Tilborg zich, toen de staat asielzoekers wel afwees maar van de uitzetting geen werk maakte. „De overheid wilde asielzoekers als het ware uitroken. Wij gaven ze een time-out.”

Vaak kan een gezin door kerkasiel toch blijven, stelt Van Tilborg. „Bij ons was de succesratio 97 procent.” Maar na de aanscherping van de asielwetgeving rond de eeuwwisseling maakten de kerken steeds vaker plaats voor de noodopvang en de gemeentelijke bed-bad-broodregelingen. Totdat ook die middelen uitzichtloos werden, aldus Van Tilborg. „Dan kan er een moment komen dat de kerken zeggen: ‘Tot hier, dit vinden we niet meer verantwoord.’ ”

Lees ook het opiniestuk: Waarom Lili en Howick wel, en anderen niet?

Diplomatie van stille krachten

Een econometrist bestudeert het patroon achter de cijfers, de mensen, de bedrijven. „Dat is macro”, vat Hayarpi haar studie samen: niet de focus op individuele gevallen, maar op het grote plaatje.

Met dezelfde insteek kwamen de kerkvertegenwoordigers samen aan de Keizersgracht. Er moet een bredere aanpak komen, stellen ze in een brief die ze stuurden aan de asielwoordvoerders van de vier coalitiepartijen. „We willen nú een dialoog om een oplossing te vinden”, zegt Voorberg. Niet van geval naar geval, maar met structureel beleid. Zo lang die politieke oplossing er niet is, is kerkasiel wat hem betreft een optie.

Hayarpi, lid van de ChristenUnie, werd na haar online oproep door politieke partijen benaderd. Kon ze niet stil blijven en vertrouwen op de discretionaire bevoegdheid van staatssecretaris Harbers? Op de diplomatie van de stille krachten, die achter de schermen bij Lili en Howick zouden hebben geopereerd? „Ik héb me steeds stilgehouden”, zegt ze - zonder resultaat. Terwijl de gemeenschap voor de familie demonstreerde, sprak ze zich niet uit. „Achteraf vind ik dat jammer.”