Trump zegt voor Europa cruciaal wapenverdrag op

De Amerikaanse regering heeft een al langer smeulend conflict met Rusland over nucleaire wapens dit weekend op de spits gedreven. President Trump zei zaterdag dat de VS het INF-verdrag over middellangeafstandswapens uit 1987 opzeggen omdat Rusland het verdrag heeft geschonden.

Het verdrag maakte destijds een einde aan tien jaar politieke strijd over de stationering van raketten in Europa en geldt als een van de belangrijkste ontwapeningsverdragen überhaupt. Eenzijdige opzegging kan leiden tot een nieuwe nucleaire wapenwedloop en tot onenigheid binnen de NAVO.

„Rusland heeft zich, jammer genoeg, niet gehouden aan het verdrag, daarom zullen we het beëindigen en ons terugtrekken”, zei Trump zaterdag op een verkiezingsbijeenkomst in Nevada. Het Kremlin noemde de Amerikaanse terugtrekking „een gevaarlijke stap”.

Volg het laatste nieuws via ons Trumpblog

Spanning

Beëindiging van het verdrag zal de spanning tussen Oost en West nog verder opvoeren. Sinds de Russische annexatie van de Krim, Russische inmenging in Oekraïne en Russische steun voor Assad in Syrïe zijn de verhoudingen tussen de twee grootmachten ernstig bekoeld. Gesprekken tussen de presidenten Trump en Poetin hebben daar weinig aan veranderd.

Afgelopen week onderstreepte Poetin op een conferentie dat Rusland niet gelooft in een preventieve nucleaire aanval, maar binnen enkele seconden zal terugslaan met nucleaire wapens als het wordt aangevallen.

Het Intermediate-Range Nuclear Forces-verdrag, gaat over op land gestationeerde middellangeafstandsraketten, wapens met een bereik van 500 tot 5.500 kilometer. Het is van groot belang voor de veiligheid van Europa.

Nucleaire wedloop in Europa

De Amerikaanse aankondiging leidde tot uiteenlopende reacties in Europa. De Britse minister van defensie, Gavin Williamson, schaarde zich vierkant achter Trump. De Duitse minister van Buitenlands Zaken, Heiko Maas, riep Trump op nog eens na te denken over de gevolgen voor Europa.

De defensiewoordvoerder van de CDU/CSU-fractie in de Bondsdag, Roderich Kiesewetter, zei tegen de Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung: „Het verdrag moet behouden blijven om een nucleaire wedloop in Europa te voorkomen.”

De NAVO-lidstaten constateerden tijdens de NAVO-top afgelopen juli in Brussel dat Rusland zich niet aan de afspraken houdt door nieuwe raketten te stationeren van het type 9M729. Rusland heeft het bestaan van die wapens toegegeven, maar er verder weinig over bekend gemaakt. Rusland verwijt het Westen op zijn beurt het verdrag te overtreden door de stationering van een raketafweersysteem, MK41, in onder andere Roemenië. Het Westen verdedigt die plaatsing door te onderstrepen dat het gaat om een defensief systeem.

Het verdrag moet behouden blijven om een nucleaire wedloop in Europa te voorkomen.

Roderich Kiesewetter defensiewoordvoer CDU/CSU

Poetin wilde praten

Vladimir Poetin heeft een paar keer geprobeerd het gesprek te openen over het verdrag. In een vraaggesprek met de Amerikaanse televisie na afloop van zijn gesprek met Trump in Helsinki, afgelopen zomer, drong hij bijvoorbeeld aan op onderhandelingen.

Komende week vliegt Trumps adviseur voor nationale veiligheid, John Bolton, naar Moskou om het Amerikaanse standpunt over te brengen. Trump zei in Nevada dat de VS onder het verdrag geen nieuwe wapens mogen ontwikkelen, maar dat Amerika ze wél zal ontwikkelen als Rusland en China niet van die wapens afzien. China is evenwel geen verdragspartner.

Raketten vernietigd

Het INF-verdrag werd in december 1987 in Washington getekend door president Ronald Reagan en Sovjet-leider Michail Gorbatsjov. Het verdrag verbood alle op land gestationeerde raketten met een kort en een middellang bereik en drie jaar na de ondertekening, in mei 1991, waren 2.692 raketten vernietigd. In de tien jaar die daar op volgden werden regelmatig wederzijdse inspecties uitgevoerd.

Het verdrag was het sluitstuk van een geopolitiek conflict dat Europa niet onberoerd had gelaten. In 1977 stationeerde de Sovjet-Unie SS-20 raketten op zijn Europese grondgebied, middellangeafstandsraketten op mobiele lanceerinstallaties met op elke raket drie kernkoppen met een explosieve kracht van 150 kiloton tnt (ter vergelijking: de bom op Hiroshima had een kracht van 15 kiloton).

Twee jaar later kwam de NAVO met een tweeledig antwoord, het NAVO-dubbelbesluit. De NAVO zou (besluit 1) 1.000 van 7.500 raketten uit Europa weghalen en de VS zouden bilaterale wapenonderhandelingen openen met de Sovjet-Unie. Mocht dat niets opleveren, dan zou (besluit 2) de NAVO na drie jaar moderne kruisvluchtwapens plaatsen in Nederland, West-Duitsland, België, Italië en het Verenigd Koninkrijk.

De INF-onderhandelingen begonnen in 1980 in Genève en het vooruitzicht van de plaatsing van nieuwe wapens maakte in West-Europa breed verzet los. In oktober 1983 demonstreerden in Den Haag ruim een half miljoen mensen tegen de plaatsing van kruisraketten. Nederland besloot in 1985 plaatsing twee jaar voor zich uit te schuiven, dankzij het INF-verdrag werden hier uiteindelijk geen nieuwe kruisvluchtwapens gestationeerd. In Duitsland waren de eerste Pershing II-raketten al in 1983 aangekomen.