Mensen doen voortaan graag gealarmeerd. Om online een verhaal over te brengen moet je bijna wel alarm slaan. In de Amerikaanse onlinecultuur is een nieuwtje algauw een bombshell, een bom, en op sociale media is alarm in de praktijk een voorwaarde geworden om nog aandacht te krijgen.
Het gevolg: we zien dagelijks zoveel alarmerende berichten voorbij komen dat amper nog is uit te maken wat een kunstje is – en wat werkelijk alarmerend.
In de Volkskrant stond woensdag het verhaal van een 32-jarige Italiaan. Hij beklaagde zich laatst in een briefje aan een lokale krant over een conducteur die via de intercom zigeuners aanraadde uit te stappen: „We zijn klaar met jullie.” De 32-jarige vroeg landgenoten die de populistische regering steunen in het briefje naar hun mening.
Matteo Salvini, minister van Binnenlandse Zaken en leider van de Lega Nord, plaatste het op Facebook. Vervolgens ontving de 32-jarige in enkele dagen 50.000 schuimbekkende reacties uit de wereld van Salvini. Zijn vriendin was een hoer. Ze zouden zijn benen komen breken. Etc.
Dit soort grootschalige intimidatie door westerse politici is helaas niet nieuw meer. In de Amerikaanse campagne van 2016 had de conservatief David French vergelijkbare ervaringen nadat hij zich tegen Trump keerde. Zijn vrouw, slachtoffer van verkrachting, werd in duizenden expliciete berichten aan haar verkrachting herinnerd. Zijn 7-jarige adoptiedochter werd in een gaskamer afgebeeld. French noemde het in National Review een „eindeloze stortvloed van online mishandeling”.
We lezen allemaal over internetpesten en -onderdrukking, we ervaren het soms zelf – maar dit gaat verder. Dit is politieke schofterigheid om tegengeluid uit te schakelen. De technologie schept de mogelijkheid, en de vrijheid van meningsuiting fungeert als alibi – om kritiek weg te werken, en de democratie te vernietigen. Van Poetin is bekend dat hij het ook zo doet, en het kan toeval zijn, maar Trumps team en Salvini waren in hun campagne goed met Poetins mensen.
Nu is relativering ook op zijn plaats. Studies wijzen uit – deze donderdag verschijnt er een bij de TU Delft – dat Nederlandse partijen dit soort technieken niet gebruiken. Dat is natuurlijk goed.
Maar het probleem is dat het weinig moeite zou kosten de truc ook hier toe te passen. Dus je hoopt wel dat beleidsmakers nadenken over intelligente contrastrategieën.
Want eigenlijk is dit natuurlijk iets om groot alarm over te slaan. Maar alarm slaan – dat hebben we, met zijn allen, al te vaak gedaan.
Tom-Jan Meeus (t.meeus@nrc.nl; @tomjanmeeus) schrijft op deze plek een wisselcolumn met Lotfi El Hamidi.