Rijksmuseum gaat Nachtwacht restaureren in grote glazen vitrine

De Nachtwacht gaat voor publiek gerestaureerd worden. Het kunstwerk van Rembrandt wordt vanaf juli 2019 ter plekke in de Eregalerij van het Rijksmuseum grondig onderzocht en op sommige punten hersteld. Zo is aan de onderkant van het doek een lichte witte waas te zien, die verwijderd gaat worden. Dat werd dinsdagochtend bekendgemaakt in het Rijksmuseum in Amsterdam, dat nog voor opening een persconferentie organiseerde bij het schilderij. Directeur van het Rijksmuseum Taco Dibbits spreekt van „het grootste onderzoeks- en restauratieproject voor het Rijksmuseum ooit.”

Het is voor het eerst sinds 1976 dat De Nachtwacht wordt gerestaureerd. Inmiddels zijn er tal van nieuwe technieken ontwikkeld waarmee het doek „millimeter voor millimeter, driedimensionaal in kaart gebracht kan worden”, aldus Robert van Langh, hoofd conservering en restauratie van het museum. De bedoeling is dat door het onderzoek duidelijk maakt wat de oorzaak is van de waas op het schilderij. Daarna volgt behandeling. „We weten nog niet of de waas in de vernislaag optreedt of in de verf zit.”

Hoe lang de werkzaamheden gaan duren kan Van Langh nog niet zeggen. „Het kan in totaal wel een jaar duren”, zegt Van Langh. Het Rijksmuseum wil meer dan 25 behandelingen op het doek toepassen, waarvan eentje in ieder geval 70 dagen duurt. „We gaan eerst onderzoek doen. Daarna kunnen we pas voorspellingen doen.”

Het beroemdste werk heeft een roerige geschiedenis en werd vaak verplaatst: zo zwierf de Nachtwacht

Glazen vitrine

Het beroemdste werk in het Rijksmuseum wordt op zaal in de Eregalerij van het museum gerestaureerd. De vaste vitrine-ontwerper van het Rijksmuseum, de Franse architect Jean Michel Wilmotte, ontwikkelt voor de restauratie een grote vitrine, waardoor bezoekers vanaf zeven meter afstand de werkzaamheden kunnen zien. Ook wordt het mogelijk om het proces online te volgen. Voor de herstelwerkzaamheden, waarbij het schilderij uit de lijst gehaald wordt, is een internationaal team van acht restauratoren en tien onderzoekers aangesteld. „Er is straks altijd activiteit”, aldus Taco Dibbits.

Het project kost naar verwachting zo’n drie miljoen euro. Dat wordt gedekt door het Rijksmuseum en door sponsoren die speciaal aan deze restauratie bijdragen.

De Nachtwacht werd in 1642 door Rembrandt van Rijn voltooid en beeldt een schutterscompagnie af – de originele naam is De compagnie van kapitein Frans Banning Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren. De bijnaam de Nachtwacht kreeg het schilderij omdat het in de loop van de jaren steeds donkerder werd, en mensen dachten dat de groep bij nacht was afgebeeld.

Bruikleen

Bij de persbijeenkomst in het Rijksmuseum waren ook minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur, D66) en burgemeester van Amsterdam Femke Halsema aanwezig. Zij benadrukten het belang van het schilderij voor Amsterdam en Nederland. De Nachtwacht is sinds de oplevering eigendom van de stad Amsterdam en sinds 1808 in bruikleen bij Rijksoverheid. Minister van Engelshoven sprak over het belang van het behoud van erfgoed: „Het heeft liefde, aandacht en bescherming nodig. Het gaat om onze identiteit.” Directeur Dibbits: „In Nederland is niet zoals in andere landen op het hoge altaar Christus of de koning afgebeeld, maar de burgerij.”

In totaal is De Nachtwacht zeker 25 keer gerestaureerd, weet het Rijksmuseum uit archieven. Die opknapbeurten waren mede nodig door een aantal doelbewust aangebrachte beschadigingen.

In 1911 werd de Nachtwacht beschadigd met een mes. Toen raakten alleen de vernislagen beschadigd. In april 1990 spoot een bezoeker zuur op het schilderij, ook toen werd alleen de vernislaag aangetast.

De laatste grondige restauratie was veertig jaar geleden, naar aanleiding van een aanval met messteken in 1975. Een verwarde man bracht toen twaalf sneden aan op het doek, waarvan sommigen er dwars doorheen.

Het doek kreeg toen, vanwege de spoed ook op zaal, een volledige behandeling, waarbij ook vernislagen werden vervangen. Er werd toen gewerkt achter een wand met vensters. De voortgang kon het publiek volgen wanneer er niet gewerkt werd. Tijdens de restauratie gingen de gordijnen toen dicht.

Olieverfschilderijen als de Nachtwacht zijn chemische tijdbommen, doordat metaalzepen de verf langzaam beschadigen: het verderf onder de verfhuid