De dood is altijd aanwezig in ‘First Man’

Als hem gevraagd wordt waarom hij bij de NASA wil werken, antwoordt testpiloot en engineer Neil Armstrong (Ryan Gosling) dat ruimtevaart de mogelijkheid biedt met een nieuw perspectief naar dingen te kijken. Precies wat First Man doet, de meesterlijke nieuwe film van Damien Chazelle (La La Land) over de astronaut die in 1969 als eerste op de maan liep.

Chazelle maakt geen epische ruimtevaartfilm, maar houdt tot de finale juist alles klein. De film gaat weliswaar over het lange traject van testvlucht tot maanlanding, maar we zien alles door de ogen van de koelbloedige Armstrong, wiens kalmte soms dicht tegen gevoelsarmoede aanligt. Hoe dat komt, verklaart First Man ook. In een van de eerste scènes zien we hoe hij en zijn vrouw Janet (Claire Foy) hun dochtertje verliezen. Meteen na de uitvaart begraaft hij zich in zijn werk en gaat hij elke gelegenheid uit de weg om over haar dood te praten. De dood hangt sowieso over alles wat hij en zijn collega’s doen. Elk moment kan er iets misgaan: een testvliegtuig kan neerstorten, een capsule vlam vatten of een cruciaal schroefje lostrillen.

Lees ook het achtergrondverhaal over de maanlanding: Juli 1969: hoogtepunt en einde van de space race

Het meeslepende First Man is gefilmd alsof het een documentaire over Armstrong is. Het merendeel werd gedraaid op 16mm, wat een korrelig beeld geeft dat de kijker als documentair realisme opvat. Ook beperkt het gezichtspunt zich tot dat van de stoïcijnse Armstrong, die we vrijwel altijd in close-up zien. Als hij in een testvliegtuig zit of plaatsneemt in een claustrofobische capsule, zien en horen we wat hij ziet. Daarbij is het geluid cruciaal, zowel stilte als oorverdovend lawaai. Het geluid van piepende buizen, krakend metaal en rammelende schroefjes zorgt voor zenuwslopende spanning: houdt alles het?

Ook de scènes aan het thuisfront voelen realistisch, alsof je meekijkt bij de familie Armstrong. Een normaal gezin met spelende kinderen en een vrouw die moet leren leven met het gegeven dat haar man elk moment kan sterven. Het levert desondanks een paar humoristische dialogen op. Als zoontje Rick aan zijn moeder vraagt wat er aan de hand is, zegt zij: „Niets lieverd, papa gaat naar de maan.”

Zodra de maan in zicht komt, verandert de stijl van de film. De tot dan toe ingehouden muziek, met een mooi intiem thema voor harp, pakt prachtig uit als Armstrong op de maan landt. Ook is het beeld opeens haarscherp, met weidse, schitterende shots. Dit is inderdaad het alles veranderende perspectief waar Armstrong eerder over repte. Dat hij hier ook in het reine komt met de dood van zijn dochtertje is een tikje larmoyant maar zeer voorstelbaar.