Een Prozac-spreeuw is minder aantrekkelijk

Spreeuwen hadden het al moeilijk, hun aantal neemt al jaren af, en nu blijken ze ook nog te lijden onder Prozac-gebruik. Het was al bekend dat dit anti-depressivum leidt tot gedragsverandering bij vissen in oppervlaktewater in de buurt van rioolwaterzuiveringsinstallaties. Die krijgen het water niet helemáál schoon van de door mensen deels weer uitgeplaste medicijnen. Het effect op vissen lijkt onder meer onoplettendheid bij gevaar. Maar Prozac kan ook op land de natuur ingaan, net als andere ‘selectieve serotonine-heropnameremmers’, via slib bijvoorbeeld. Naar goed gebruik wordt slib – een rioolzuiveringsproduct – als verrijkende mestlaag over landbouwgrond verspreid. Nu blijkt het slib effect te kunnen hebben op het gedrag van spreeuwen (Sturnus vulgaris) die daarop hun voedsel zoeken.

Engelsen ecologen en fysiologen zochten het uit, met de Universiteit van York als basis. Zij gaven zestien vrouwelijke in het wild gevangen dieren een naar plaatselijke omstandigheden realistische dosis Prozac. Daarbij werd uitgegaan van het slib zoals dat wordt aangeleverd door de zuiveringsinstallaties. In de praktijk wordt het voor gebruik op het land nog vele malen verdund met water.

In de tijd van de hofmakerij werden acht mannetjes twee dagen aan een Prozac-spreeuw of een ‘schoon’ vrouwtje gekoppeld. In het eerste geval zongen de mannetjes veel minder vaak en lang hun spectaculaire lied. Ook waren zij agressiever tegenover de farmaceutisch bijgestuurde vrouwtjes en minder uit op geweldloze toenadering (onderzoek dat wordt gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Chemosphere, nummer 211, in november 2018). Daarbij moet worden aangetekend dat het aantal spreeuwen in dit onderzoek natuurlijk te klein is om verstrekkende conclusies te trekken.

Waar de gedragsverandering in zit, is ook nog niet vastgesteld. Een eventuele verandering in uiterlijk is in ieder geval niet waarneembaar voor het menselijke oog. Het kan zijn dat de vogels wel een subtiele verandering in glans of iridiserende kleuren van de veren waarnemen. Dat kan ook gelden voor de keelveren. De veertjes op een aanvallig bewegende keel zijn voor spreeuwen als wimpers voor mannen. Ze kunnen er nauwelijks weerstand aan bieden als ze lang en vol zijn.

De onderzoekers vonden ook aanwijzingen voor meer lethargisch gedrag bij de vrouwtjes op de tweede dag van het Prozac-gebruik. Dat zou kunnen passen bij een verminderd libido, dat bij menselijke gebruikers geen ongebruikelijke bijwerking is.

Het is voor een spreeuwenpopulatie natuurlijk geen zonnig perspectief: vrouwtjes die geen enthousiasme voor zang en toenadering tonen, mannetjes die er nauwelijks aan beginnen. En blijft het hierbij? De emotionele balans van wormen, insectenlarven en ander spreeuwenvoer is in duister gehuld. Wat zullen de gevolgen zijn voor spreeuweneters zoals havik en sperwer? Met hun agressie, oplettendheid en scherpte, hun intieme relaties en bredere verhoudingen tussen de seksen? Misschien zijn er naast de Prozac-spreeuw ook al de Fluoxetine-havik en Paroxetine-sperwer. De verovering van water, land en lucht zou daarmee compleet zijn. Dat beeld stemt wellicht somber, maar daar is een middel tegen.