Molen van burgerkracht mag niet hoger

Ja, de „eigenzinnige Redústers weten van aanpakken”. Het krantje van het ministerie van Binnenlandse Zaken, uitgegeven bij de expositiePlaces of Hope in de Kanselarij in Leeuwarden, noemt Reduzum een plek „die hoop en inspiratie biedt”.

De eerste dorpsmolen van Nederland is een van de dertig voorbeeldprojecten die tot eind november op de expositie in de Friese hoofdstad worden getoond. Daarom is het extra zuur dat de bijna 25 jaar oude windmolen niet vervangen mag worden van de provincie, zegt voorzitter Henk Vellinga van de Stifting Doarpsmûne Reduzum, ofwel de stichting Dorpsmolen Reduzum.

Onlangs deed de rechtbank in Leeuwarden uitspraak in een procedure die de gemeente Leeuwarden had aangespannen tegen de provincie Fryslân. De rechter gaf de provincie gelijk: die mag een ontheffing voor een hogere windmolen weigeren. De ban op solitaire molens staat in het provinciale coalitieakkoord. Alleenstaande windturbines geven het landschap een rommelig en onrustig aanzien. Ze mogen alleen nog in clusters worden gebouwd. Vervangen mag, mits ze niet hoger worden.

De windturbine in Reduzum is 36 meter hoog, maar een nieuwer exemplaar moet 55 meter worden. De provincie is echter bang voor precedentwerking, stelt VVD-gedeputeerde Klaas Kielstra. „We willen geen uitzonderingen maken, want dan open je de deur voor meer uitzonderingen.” En dat is een bittere pil voor Vellinga en de dorpelingen. „De provincie maakt goede sier met ons project, maar laat ons nu in de kou staan.” Want hoe mooi het ook een voorbeeld is van gemeenschapszin en kracht „van onderen op”: Reduzum krijgt geen hogere turbine van de provincie.

Certificaten voor bewoners

Toch was het dorp zijn tijd ver vooruit, toen de turbine in 1994 werd geplaatst. Landelijk was de dorpsmolen een voorbeeld van burgerkracht. De dorpelingen regelden zelf de financiering (550.000 gulden) en de plaatsing. Bijna alle bewoners van de dorpen Reduzum, Idaerd en Friens (totaal 1.400 inwoners) kochten certificaten van 100 gulden. De provincie legde er geld bij en de bank gaf een voordelige lening.

Vellinga: „Wij waren pionier in verduurzaming.” De dorpen profiteerden van de opbrengsten van de duurzaam opgewekte stroom: de basisschool kreeg zonnepanelen, er kwam een ijsbaan, de plaatselijke korfbalclub kreeg ledverlichting langs het sportveld. In 2002 had de dorpsmolen zichzelf terugverdiend. De laatste tien jaar bracht hij 100.000 euro op. Maar nu is hij niet meer rendabel, zegt Vellinga. „Hij is aan zijn eind.” Er moet een nieuwe komen van 55 meter (kosten 1 miljoen). Een even hoge molen is amper meer te krijgen en is onrendabel, verzekert Vellinga.

De nieuwe moet 900 kilowatt stroom leveren en zal vier keer zoveel opbrengen als de oude. „Ons plan is om alle drie dorpen van eigen windenergie te voorzien.” Er ligt vier ton klaar aan toezeggingen.

Maar de provincie ligt dus dwars. Leeuwarden daagde de provincie Fryslân voor de rechter: een ongebruikelijke stap. Advocaat Gina Kamsma van de gemeente: „Leeuwarden vindt dat de molen saamhorigheid en sociaal-economische vitaliteit aan de drie dorpen geeft.” En die saamhorigheid krijgt een klap als de molen moet worden ontmanteld, zegt Vellinga. „De SP diende in 2014 een motie in om dorpsmolens toe te staan, maar nu ze zelf in het college zitten zijn ze opeens tegen.”

SP-fractieleider Fenna Feenstra geeft toe dat het „wrang” is dat haar partij bij de coalitiebesprekingen geen uitzondering voor Reduzum kon binnenslepen. Maar een breuk in de coalitie om deze kwestie gaat haar te ver. „Dan zijn andere punten ook belangrijk.”

Hoger beroep

Wat het dorp ook parten speelt is dat er in 1994, toen de molen er kwam, nog geen 10-procentsnorm in de bouwvergunning was opgenomen. Vellinga: „Die norm houdt in dat een nieuwe molen 10 procent hoger mag worden dan de bestaande. Die regel bestond toen nog niet. Veel molens na ons kregen die wel. Dus er zijn wel degelijk solitaire molens in Friesland vervangen door iets hogere.”

Intussen zegde burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden de dorpelingen in september tijdens een bezoek toe een nieuwe turbine te blijven steunen. De gemeente beraadt zich op een hoger beroep. „Dit is voor ons een principiële kwestie”, aldus PvdA-wethouder Henk Deinum van Leeuwarden. „Maar we moeten eerst het vonnis goed bestuderen.”