Werd kritiek op kroonprins hem fataal?

Als alles goed was gegaan, was de Saoedische journalist Jamal Khashoggi (59) nu met zijn nieuwe Turkse bruid ingetrokken in een appartement in Istanbul dat hij onlangs had gekocht. De Saoedische machthebbers hadden andere plannen met hem. Volgens de Turkse autoriteiten is Khashoggi afgelopen dinsdag, hoogstwaarschijnlijk, in koelen bloede vermoord bij een bezoek aan het Saoedische consulaat. Daar had hij de scheiding van zijn ex, een Saoedische vrouw, willen bezegelen. Het liep anders: Khashoggi’s lichaam zou in mootjes zijn gehakt en het consulaat zijn uitgesmokkeld. Ondanks Saoedische ontkenningen gelooft bijna niemand dat hij leeft.

Khashoggi was een vooraanstaand criticus van het Saoedische regime, in het bijzonder van de machtige kroonprins Mohammed bin Salman. Hij was iemand die zelf lang in de hoogste kringen verkeerde en het Saoedische systeem van binnenuit kende. Tegelijk nam hij geen blad voor de mond en was hij een pleitbezorger van hervormingen in het autocratische en conservatieve koninkrijk. Daardoor kwam hij nogal eens in aanvaring met de autoriteiten.

Lees ook het nieuwsbericht: 'Saoedische journalist waarschijnlijk vermoord in consulaat Istanbul'

Khashoggi was afkomstig uit de voor moslims heilige stad Medina en volgde, zoals veel jonge Saoediërs, een opleiding in de Verenigde Staten. Daarna belandde hij in de Saoedische krantenwereld, waar zoals The New York Times droogjes opmerkt, de enige lezers die ertoe doen de leden van de koninklijke familie zijn.

In zijn jonge jaren stond hij niet onsympathiek tegenover het islamitische fundamentalisme. Enkele malen interviewde hij Osama bin Laden, zowel in Afghanistan als in Soedan, nog voor hij leider werd van Al-Qaeda.

Liberale ideeën

Inmiddels had Khashoggi zich juist tot meer liberale ideeën bekeerd. Tot tweemaal toe was hij hoofdredacteur van het dagblad Al Watan maar twee maal werd hij ontslagen, de laatste keer in 2010. Ook een hoofdredacteurschap van een door Saoediërs gefinancierd tv-station in Bahrein eindigde in 2015 al na de eerste uitzending. Hem werd kennelijk aangerekend dat hij een dissident uit Bahrein aan het woord had durven laten.

Tot 2015 kwam Khashoggi nog vrij gemakkelijk weg met zijn naar Saoedische maatstaven stevige kritiek. Mogelijk omdat hij als diens voormalig adviseur een nauwe band had met de machtige prins Turki al-Faisal, jarenlang hoofd van de inlichtingendienst en ambassadeur in de VS. Dit veranderde met het aantreden van de nieuwe koning Salman en zijn machtige zoon Mohammed bin Salman. In september 2017 vluchtte hij naar de VS, nadat hij een twitterverbod opgelegd had gekregen. „Ik heb mijn huis, mijn familie en mijn baan verlaten en ik laat mijn stem horen”, schreef hij toen. „Iets anders doen zou de mensen die in de gevangenis zuchten verraden. Ik kan me uitspreken terwijl zoveel anderen dat niet kunnen.”

Steeds wees hij op de despotische trekjes in de kroonprins ondanks diens hervormingen. „De bestraffing van zelfs de meest constructieve kritiek – de eis van complete loyaliteit met een dreigend ‘of anders’ – staat op gespannen voet met het verlangen van de kroonprins als een modern en verlicht leider te worden gezien”, schreef hij in The Washington Post. Dat zijn ‘gebrek aan loyaliteit’ zou resulteren in zijn verdwijning of dood kon Khashoggi toen niet voorzien.