Spijt van haar tweet heeft ze nog steeds niet

De Marokkaans-Nederlandse Yasmina Haifi was de ideale justitieambtenaar. Hoogopgeleid, geïntegreerd, geprezen om haar betrokkenheid en prestaties. Tot die avond thuis op de bank in augustus 2014, tijdens Knevel & Van den Brink. Het gesprek in het praatprogramma gaat over rellen in de Haagse Schilderswijk en de gruweldaden van Islamitische Staat.

Die combinatie van onderwerpen stuit Haifi, nauw betrokken bij de protesten in de Schilderswijk, tegen de borst. Ze pakt haar telefoon, opent de Twitter-app en schrijft in een opwelling, dinsdagavond om twee minuten over half twaalf: „Isis heeft niets met Islam te maken.. is vooropgezet plan van zionisten die bewust Islam willen zwartmaken”.

Vanaf dat moment is alles anders.

Haifi’s tweet en de ophef die daarna losbarst, zijn exemplarisch voor de zomer van 2014. Demonstraties in de Schilderswijk lopen uit de hand. Bij de ene zwaaien demonstranten met zwarte IS-vlaggen, bij een andere marcheert extreem-rechts door Den Haag. De vraag rijst of de gemeente de zaak nog wel onder controle heeft.

De ochtend na de tweet buitelen twitteraars, media en de landelijke politiek over Haifi heen. Ze verwijdert het bericht, maar het kwaad is geschied. De Telegraaf kopt: ‘PvdA-ambtenaar: ISIS is complot van zionisten’. Minister Lodewijk Asscher (Sociale Zaken, PvdA) verwijt Haifi, talentscout voor zijn partij, een „klassieke vorm van antisemitisme”. En minister Ivo Opstelten (Veiligheid en Justitie, VVD) zegt stellig dat Haifi „nooit meer terug zal komen” op zijn departement.

Die middag zit ze voor een eerder gepland gesprek over de Schilderswijk bij Radio 1. Daar vertelt de presentator dat het ministerie in een persverklaring zegt haar te willen schorsen. Ze wordt die middag ontboden op het departement, met een schorsing en een aangekondigd strafontslag als resultaat.

Juridisch gevecht

Zover komt het niet, dankzij het juridische gevecht dat Haifi de afgelopen jaren in stilte heeft gevoerd. In 2015 wint ze haar zaak bij een commissie onder leiding van oud-PvdA-voorman Job Cohen die oordeelt over de vrijheid van meningsuiting van ambtenaren, en in 2017 ook bij de rechter. Deze zomer vertrekt ze met opgeheven hoofd en een schadevergoeding, omdat het ministerie te snel en te hard heeft geoordeeld over de tweet. „In goed overleg met mevrouw Haifi is besloten dat zij zal worden begeleid naar een functie buiten het Ministerie van Justitie en Veiligheid”, aldus het persbericht van 1 juli.

Lees meer over het adviesrapport van de commissie-Cohen: Domme tweet, maar ontslag? Nee

Ruim vier jaar na de tweet zit ze op de bank in haar Haagse woning, precies op de plek waar ze het gewraakte bericht verstuurde. Nu ze ambtenaar af is, kan ze vrijuit praten over de afgelopen vier jaar. „Ik ben al die tijd een makkelijk doelwit geweest. Ik kreeg direct na mijn tweet een spreekverbod opgelegd door het ministerie. Daardoor kon ik mij nooit publiekelijk verdedigen.”

Volgens haar staat de affaire voor iets groters, namelijk wat ambtenaren met een niet-westerse achtergrond wel en niet publiekelijk mogen uitspreken. „De afstraffing door het ministerie was een statement tegen elke ambtenaar die het establishment uitdaagt en het beleid van Israël bekritiseert. Dat statement wilde ik aanvechten.”

„Het is zoveel groter geworden dan ik indertijd kon beseffen”, zegt ze. Dat komt volgens haar doordat het begrip zionisme in Nederland een andere lading heeft dan elders. „De goegemeente dacht dat ik het over joden had die IS hadden bedacht of die met IS meevochten.” Maar dat is een volstrekt verkeerde interpretatie van haar tweet: „Ik doelde op regimes die als bondgenoten van het zionistische Israëlische regime IS in stand houden, onder andere Saoedi-Arabië en de VS. En niet op de Joden of de inwoners van Israël.”

Ik was moe van het frame dat de islam de bron van alle ellende was

Inderdaad is Cohens commissie ervan overtuigd dat Haifi „geen antisemitische bedoelingen heeft gehad”, en met zionisten niet „het Joodse volk” bedoelde, staat in het eindoordeel. Hij is ook kritisch. In het advies staat dat Haifi „niet gefundeerde ideeën” heeft geuit en „een meer weloverwogen keuze had moeten maken over het medium waarmee ze haar boodschap” overbracht.

Maar onder de streep vindt Cohen vooral de reactie van het ministerie overtrokken, net als het voorgenomen strafontslag. Een schriftelijke berisping had beter bij de uitglijder gepast, is zijn oordeel.

Joodse wijk in Rabat

Een typisch migrantenkind is Yasmina Haifi niet. Haar ouders ontmoetten elkaar in Parijs, waar haar Marokkaanse vader studeerde en haar Nederlandse moeder au pair was. „Mijn moeder is mijn vader achterna gereisd naar Marokko. Ik heb tussen mijn derde en zeventiende in de Joodse wijk in Rabat gewoond, midden tussen de Marokkaanse en Joodse elite. Ik ging naar de Franse school en kreeg een westerse opvoeding. Na de scheiding van mijn ouders ben ik naar Nederland gekomen, om te studeren.”

Na haar studie culturele antropologie werkt Haifi bij diverse ministeries als beleids- en hr-adviseur, gespecialiseerd in talentmanagement en diversiteitskwesties. Ook is ze politiek actief, als gemeenteraadslid voor GroenLinks en later als adviseur van de PvdA.

Vanuit haar Marokkaanse netwerk raakt Haifi eind 2013 betrokken bij het Actiecomité Herstel van Vertrouwen, dat aandacht vraagt voor „disproportioneel en discriminerend politieoptreden” en „racistisch politiegeweld” in de Schilderswijk. Het voorzitterschap van het comité is haar op het lijf geschreven: avontuurlijk, activistisch. Ze voert veelvuldig het woord in de media en de lokale politiek, met expliciete toestemming van het ministerie.

„Het was een heftige tijd, vol demonstraties en mediaoptredens. In augustus 2014 had ik een weekje vakantie, maar het onderwerp liet me niet los. Ik was boos dat IS elke keer in één adem genoemd werd met de Schilderswijk en moe van het frame dat de islam de bron van alle ellende was. Toen ze daar bij Knevel & Van den Brink ook over begonnen, heb ik me laten gaan.”

Achteraf bezien heeft ze spijt van de manier waarop ze haar boodschap de wereld in stuurde. „In een bericht van maximaal 140 tekens is geen ruimte voor nuance.” Maar ze staat nog altijd volledig achter de inhoud van haar tweet.

Ter onderbouwing wijst ze op tientallen documentaires, krantenartikelen en rapporten, „gezaghebbende bronnen die aanwijzingen of bewijzen” bevatten dat de opkomst van IS „is geregisseerd en gefinancierd door onder andere de VS als bondgenoot van Israël”. „Hun doel is het Midden-Oosten te destabiliseren voor geopolitieke doeleinden en en passant de islam in een kwaad daglicht te plaatsen. Wat daarbij ook nooit vermeld wordt, is dat 95 procent van de slachtoffers van IS moslims zijn.”

Vooral in het najaar van 2014 had ze het zwaar, vertelt Haifi. „Ik heb me na de tweet meteen ziek gemeld en ben maanden nauwelijks de deur uit geweest. Ik was in shock dat mijn tweet verkeerd begrepen was, boos op het ministerie dat mij niet in bescherming nam en verlamd vanwege de bedreigingen die ik ontving, uit extreem-rechtse en zionistische hoek.”

„De bedreigingen kwamen van onwetende burgers en racisten, maar ik werd ook gedemoniseerd door mensen die heel goed begrepen wat ze aan het doen waren. Een prominente zionist appte naar mijn werktelefoon: je staat er weer mooi op, hè? Met een link naar een opiniestuk waar ik werd afgeschilderd als een jihadist.”

Op straat had zij daarna het gevoel dat iedereen haar aanstaarde. „Ik kwam alleen buiten om boodschappen te doen. In capuchontrui, om te voorkomen dat ik werd herkend. Dat is de impact van criminalisering op het individu. Pas na drie maanden vond ik de kracht terug om te vechten. Dat gevecht heeft tot nu geduurd.”

Dubbele standaard

Na de uitspraak van Cohens commissie wordt haar strafontslag omgezet in een voorwaardelijk strafontslag, waardoor ze voor het departement kan blijven werken. Maar gezellig wordt het niet meer. „Ik heb me begin 2016 beter gemeld en anderhalf jaar zonder problemen op de hr-afdeling van Justitie gefunctioneerd. Op de werkvloer ging het prima, maar toch voelde ik me vleugellam.”

Haifi vecht daarop haar voorwaardelijk strafontslag aan, wint en vertrekt deze zomer met een regeling en een schadevergoeding voor de aantasting van haar goede naam. „De laatste jaren als ambtenaar waren beklemmend. Ik wilde weg van de benauwende bureaucratische en hiërarchische kaders en mij vrijuit kunnen uiten. Dat kan nu.”

Bijvoorbeeld over de Rijksoverheid, die ze een dubbele moraal verwijt: „Ik ken voorbeelden van autochtone Nederlandse ambtenaren en politiefunctionarissen die zich aantoonbaar racistisch uitlaten op sociale media over asielzoekers, moslims en de islam, zonder dat er met ontslag wordt gedreigd. Maar als een ambtenaar met een islamitische achtergrond zich kritisch uitspreekt tegen de heersende opvattingen gaat het opeens over strafontslag, een maatregel die zelfs bij zware integriteitsschendigen nauwelijks wordt ingezet. Dan treedt de criminaliseringsmachine in werking, inclusief karaktermoord.”

Lees ook: Merendeel ministeries scoort lager dan gemiddeld op diversiteit

Ze kijkt geen televisie meer en is voorlopig gestopt met twitteren. „Er is een dubbele standaard in Nederland, ook in de media. Die is vooral dol op niet-westerse talkshowgasten die in hun straatje passen. Als je je openlijk afkeert van de islam, Erdogan, of uitkomt voor je homoseksualiteit, ben je welkom. Maar als je je kritisch uitlaat, over geopolitiek bijvoorbeeld, gaan alle deuren dicht.”

En dus gaat ze de draad weer oppakken in het maatschappelijk debat. Ze treedt vrijwillig op als adviseur voor DENK, de politieke partij waarbij ze zich meer thuis voelt dan bij de PvdA. Haar actiecomité in de Schilderswijk is „door toenemende druk vanuit politie en gemeente” uiteen gevallen, maar inmiddels heeft ze het Dutch Moroccans United netwerk opgericht, een burgerinitiatief dat landelijk streeft naar „identiteitsversterking, empowerment en het bestrijden van stigmatiserende beeldvorming over Marokkaanse Nederlanders en andere etnische groepen”.

„Du moment dat duidelijk was dat ik betrokken was bij dit netwerk, begon het weer. Een artikel op GeenStijl, beledigingen. Ik kan dat nu beter van me af laten glijden. Ik schik me niet in de positie van tweederangsburger die voor mij is bedacht. Ik heb mijn mening overeind gehouden tegenover de gevestigde orde en laten zien dat wij als burgers met een migratieachtergrond voor de grondwet en in het ambtenarenrecht gelijk zijn. Zo laat ik de nieuwe generaties zien dat je nooit moet buigen voor onderdrukking.”